Ketotifen (φάρμακο Zaditor): Οδηγίες Χρήσης – Ενδείξεις – Παρενέργειες

Γενικές Πληροφορίες για την Κετοτιφαίνη (φάρμακο Zaditor, Alaway, Claritin Eye κ.α.)

Η κετοτιφαίνη (ketotifen fumarate) είναι ένα αντιισταμινικό και σταθεροποιητής των μαστοκυττάρων που χρησιμοποιείται ευρέως στη θεραπεία της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας. Μερικά από τα δημοφιλή εμπορικά σκευάσματα που περιέχουν κετοτιφαίνη είναι τα Zaditor, Alaway, Zyrtec Itchy Eye Drops, Claritin Eye κ.α. Η κετοτιφαίνη δρα αναστέλλοντας την απελευθέρωση ισταμίνης και άλλων φλεγμονωδών μεσολαβητών από τα μαστοκύτταρα, μειώνοντας έτσι τα συμπτώματα της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας όπως κνησμό, ερυθρότητα και οίδημα των οφθαλμών.

Η κετοτιφαίνη ανακαλύφθηκε το 1970 από Ελβετούς ερευνητές της φαρμακευτικής εταιρείας Sandoz (νυν Novartis). Αρχικά αναπτύχθηκε ως από του στόματος αντιισταμινικό, αλλά αργότερα διαπιστώθηκε η αποτελεσματικότητά της και στην τοπική οφθαλμική χρήση. Στο παρόν άρθρο θα αναλυθούν πρόσφατες επιστημονικές μελέτες και ανασκοπήσεις που διερευνούν τους μηχανισμούς δράσης της κετοτιφαίνης, τη θεραπευτική της αποτελεσματικότητα και ασφάλεια στην αλλεργική επιπεφυκίτιδα, καθώς και τη σύγκρισή της με άλλους παράγοντες.

Η κετοτιφαίνη (φάρμακο Zaditor, Alaway, Zyrtec Itchy Eye Drops κ.α.) ανήκει στην κατηγορία των αντιισταμινικών δεύτερης γενιάς και των σταθεροποιητών των μαστοκυττάρων. Ο χημικός της τύπος είναι C19H19NOS και έχει μοριακό βάρος 309,4 g/mol. Η δομή της περιλαμβάνει έναν πυρρολιδινικό δακτύλιο συνδεδεμένο με ένα διφαινυλομεθυλικό τμήμα (Meloto et al., 2021).
Ο κύριος μηχανισμός δράσης της κετοτιφαίνης είναι η αναστολή των Η1-ισταμινικών υποδοχέων, εμποδίζοντας έτσι τις φλεγμονώδεις επιδράσεις της ισταμίνης. Επιπλέον, σταθεροποιεί τις κυτταρικές μεμβράνες των μαστοκυττάρων, αναστέλλοντας την αποκοκκίωσή τους και την απελευθέρωση προφλεγμονωδών μεσολαβητών όπως λευκοτριένια και προσταγλανδίνες (Patel et al., 2018).

Πέραν της αντιαλλεργικής της δράσης, ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η κετοτιφαίνη μπορεί να έχει και αναλγητικές ιδιότητες. Σε πειραματικό μοντέλο ποντικών, η κετοτιφαίνη βρέθηκε να αναστρέφει τον φλεγμονώδη αλλά όχι τον νευροπαθητικό πόνο, πιθανώς μέσω σταθεροποίησης των μαστοκυττάρων (Meloto et al., 2021). Επιπρόσθετα, μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η κετοτιφαίνη αναστέλλει τον σχηματισμό νεφρικών λίθων οξαλικού ασβεστίου σε αρουραίους, υποδηλώνοντας έναν πιθανό μηχανισμό δράσης πέρα από τις αντιαλλεργικές της ιδιότητες (Huang et al., 2022).

 

Θεραπευτικές χρήσεις

Η κετοτιφαίνη χρησιμοποιείται κυρίως για τη συμπτωματική ανακούφιση της εποχικής και χρόνιας αλλεργικής επιπεφυκίτιδας. Ειδικότερα, ενδείκνυται για:

• Μείωση του κνησμού, της ερυθρότητας και του οιδήματος των οφθαλμών που προκαλούνται από αλλεργίες
• Πρόληψη και έλεγχο των συμπτωμάτων σε άτομα με γνωστό ιστορικό αλλεργικής επιπεφυκίτιδας (Patel et al., 2018)

Επιπλέον, η κετοτιφαίνη έχει χρησιμοποιηθεί εκτός ενδείξεων (off-label) για τη διαχείριση του οφθαλμικού κνησμού που σχετίζεται με ατοπική δερματίτιδα και άλλες φλεγμονώδεις παθήσεις του οφθαλμού.

 

Περιορισμοί χρήσης και Μέτρα προφύλαξης

• Η κετοτιφαίνη (φάρμακο Zaditor, Claritin Eye κ.α.) δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε ασθενείς με γνωστή υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε κάποιο από τα έκδοχα του σκευάσματος
• Συνιστάται προσοχή κατά τη χρήση σε ασθενείς με γλαύκωμα κλειστής γωνίας ή ιστορικό καταρράκτη
• Η ασφάλεια και αποτελεσματικότητα σε παιδιά κάτω των 3 ετών δεν έχει τεκμηριωθεί επαρκώς
• Οι φακοί επαφής πρέπει να αφαιρούνται πριν την εφαρμογή των οφθαλμικών σταγόνων και να επανατοποθετούνται μετά από τουλάχιστον 15 λεπτά

 

Ειδικές συστάσεις για ευπαθείς ομάδες

• Εγκυμοσύνη: Η χρήση της κετοτιφαίνης κατά την εγκυμοσύνη πρέπει να γίνεται μόνο εάν το αναμενόμενο όφελος υπερτερεί των πιθανών κινδύνων για το έμβρυο
• Θηλασμός: Δεν είναι γνωστό εάν η κετοτιφαίνη απεκκρίνεται στο ανθρώπινο γάλα. Συνιστάται προσοχή όταν χορηγείται σε θηλάζουσες μητέρες
• Παιδιατρικός πληθυσμός: Η ασφάλεια και αποτελεσματικότητα σε παιδιά κάτω των 3 ετών δεν έχει τεκμηριωθεί πλήρως (Meloto et al., 2021)

 

Δοσολογικό σχήμα και τρόπος λήψης

• Ενήλικες και παιδιά άνω των 3 ετών: 1 σταγόνα σε κάθε προσβεβλημένο οφθαλμό, 2 φορές ημερησίως (πρωί και βράδυ)
• Η διάρκεια της θεραπείας καθορίζεται από τον θεράποντα ιατρό ανάλογα με την κλινική ανταπόκριση και την υποχώρηση των συμπτωμάτων
• Για βέλτιστα αποτελέσματα, η κετοτιφαίνη θα πρέπει να χρησιμοποιείται τακτικά καθ’ όλη τη διάρκεια της αλλεργικής περιόδου

 

Οδηγίες σε περίπτωση παράληψης δόσης

• Εάν παραλειφθεί μια δόση, θα πρέπει να εφαρμοστεί μόλις το θυμηθεί ο ασθενής. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, θα πρέπει να παραλειφθεί η δόση που ξεχάστηκε και να συνεχιστεί το κανονικό δοσολογικό σχήμα
• Δεν πρέπει να εφαρμόζεται διπλή δόση για να αναπληρωθεί η δόση που παραλείφθηκε.

 

Τοξικότητα και αντιμετώπιση υπερδοσολογίας

• Η κετοτιφαίνη θεωρείται γενικά ασφαλής στις συνιστώμενες δόσεις. Ωστόσο, σε περιπτώσεις υπερδοσολογίας μπορεί να προκαλέσει:
  • Υπερβολική καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος
  • Αντιχολινεργικά συμπτώματα όπως ξηροστομία, κατακράτηση ούρων και ταχυκαρδία
  • Γαστρεντερικές διαταραχές όπως ναυτία και έμετο (Huang et al., 2022)
• Σε περίπτωση υπερδοσολογίας, συνιστάται:
  • Άμεση διακοπή του φαρμάκου
  • Υποστηρικτική φροντίδα με παρακολούθηση των ζωτικών σημείων
  • Πλύση των οφθαλμών με άφθονο νερό εάν έχουν εφαρμοστεί μεγάλες ποσότητες οφθαλμικών σταγόνων
  • Επικοινωνία με το κέντρο δηλητηριάσεων ή ιατρική βοήθεια για περαιτέρω οδηγίες

 

Ανεπιθύμητες ενέργειες

• Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες της κετοτιφαίνης περιλαμβάνουν:
  • Τοπικό ερεθισμό, αίσθημα καύσου ή νυγμού των οφθαλμών
  • Παροδική θολή όραση αμέσως μετά την εφαρμογή των σταγόνων
  • Ξηροφθαλμία και αυξημένη ευαισθησία στο φως (Patel et al., 2018)
• Σπανιότερα, μπορεί να παρατηρηθούν:
  • Κεφαλαλγία, ζάλη ή υπνηλία
  • Ξηρότητα του στόματος και της μύτης
  • Δερματικό εξάνθημα ή κνησμός
• Εάν κάποια ανεπιθύμητη ενέργεια επιμένει ή επιδεινώνεται, ο ασθενής θα πρέπει να ενημερώσει τον θεράποντα ιατρό

 

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου

Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα

• Η ταυτόχρονη χρήση της κετοτιφαίνης με άλλα φάρμακα που προκαλούν καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ. βενζοδιαζεπίνες, οπιοειδή) μπορεί να ενισχύσει την κατασταλτική τους δράση
• Τα αντιχολινεργικά φάρμακα (π.χ. ατροπίνη, σκοπολαμίνη) ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών όπως ξηροστομία και θολή όραση (Meloto et al., 2021)
• Η χρήση άλλων οφθαλμικών σταγόνων ταυτόχρονα με την κετοτιφαίνη θα πρέπει να γίνεται με προσοχή και μετά από ιατρική συμβουλή

 

Αλληλεπιδράσεις με τρόφιμα και ποτά

• Η κατανάλωση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της θεραπείας με κετοτιφαίνη μπορεί να ενισχύσει την κατασταλτική της δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα και να προκαλέσει υπνηλία ή ζάλη
• Δεν υπάρχουν γνωστές αλληλεπιδράσεις της κετοτιφαίνης με συγκεκριμένα τρόφιμα. Ωστόσο, συνιστάται η αποφυγή κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων χυμού γκρέιπφρουτ, καθώς μπορεί να επηρεάσει τον μεταβολισμό ορισμένων φαρμάκων (Huang et al., 2022)

 

Συμπληρωματικά στοιχεία

Φαινόμενα αντοχής στη θεραπεία

Παρά την εκτεταμένη χρήση της κετοτιφαίνης (φάρμακο Zaditor, Alaway, Zyrtec Itchy Eye Drops, Claritin Eye κ.α.) στη θεραπεία της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, δεν έχουν αναφερθεί συχνά φαινόμενα αντοχής στη θεραπεία. Ωστόσο, σε ορισμένους ασθενείς μπορεί να παρατηρηθεί μειωμένη ανταπόκριση μετά από παρατεταμένη χρήση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο θεράπων ιατρός μπορεί να συστήσει εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές ή συνδυασμό φαρμάκων για τον βέλτιστο έλεγχο των συμπτωμάτων. Η περιοδική διακοπή και επανέναρξη της θεραπείας με κετοτιφαίνη (φάρμακο Zaditor, Alaway, Zyrtec Itchy Eye Drops, Claritin Eye κ.α.) μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αποφυγή ανάπτυξης αντοχής (Patel et al., 2018).

 

Αποτελέσματα προκλινικών και κλινικών ερευνών

Προκλινικές μελέτες έχουν καταδείξει την αποτελεσματικότητα της κετοτιφαίνης στην αναστολή της αποκοκκίωσης των μαστοκυττάρων και της απελευθέρωσης φλεγμονωδών μεσολαβητών. Σε ένα πειραματικό μοντέλο ποντικών, η κετοτιφαίνη βρέθηκε να αναστρέφει τον φλεγμονώδη πόνο, πιθανώς μέσω σταθεροποίησης των μαστοκυττάρων (Meloto et al., 2021). Επιπλέον, μια πρόσφατη μελέτη σε αρουραίους υπέδειξε ότι η κετοτιφαίνη (φάρμακο Zaditor, Alaway, Zyrtec Itchy Eye Drops, Claritin Eye κ.α.) μπορεί να αναστέλλει τον σχηματισμό νεφρικών λίθων οξαλικού ασβεστίου (Huang et al., 2022).

Κλινικές δοκιμές έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της κετοτιφαίνης στη θεραπεία της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας. Σε μια τυχαιοποιημένη, διπλά-τυφλή μελέτη, η τοπική εφαρμογή κετοτιφαίνης 0,025% δύο φορές ημερησίως για 4 εβδομάδες οδήγησε σε σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων σε σύγκριση με εικονικό φάρμακο (Patel et al., 2018). Μια άλλη μελέτη σύγκρινε την αποτελεσματικότητα της κετοτιφαίνης με αυτήν της ολοπαταδίνης, ενός άλλου αντιισταμινικού οφθαλμικού διαλύματος, και διαπίστωσε παρόμοια αποτελεσματικότητα και ασφάλεια μεταξύ των δύο φαρμάκων.

 

Μελέτες μετά την κυκλοφορία, ασφάλεια και φαρμακοκινητική

Μετά την έγκριση και κυκλοφορία της κετοτιφαίνης, μελέτες παρακολούθησης της ασφάλειας και αποτελεσματικότητας σε πραγματικές συνθήκες έχουν επιβεβαιώσει το ευνοϊκό προφίλ οφέλους-κινδύνου του φαρμάκου. Σε μια μεγάλη μελέτη παρατήρησης σε παιδιατρικούς και ενήλικες ασθενείς, η κετοτιφαίνη επέδειξε καλή ανεκτικότητα και ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες, με τις συχνότερες να είναι ήπιος ερεθισμός των οφθαλμών και παροδική θολή όραση (Patel et al., 2018).

Φαρμακοκινητικές μελέτες έχουν δείξει ότι η κετοτιφαίνη απορροφάται ταχέως και συστηματικά μετά από τοπική οφθαλμική χορήγηση, με μέγιστες συγκεντρώσεις στο πλάσμα να επιτυγχάνονται εντός 1-2 ωρών. Ο χρόνος ημίσειας ζωής στο πλάσμα είναι περίπου 8 ώρες, επιτρέποντας τη χορήγηση δύο φορές ημερησίως για συνεχή ανακούφιση των συμπτωμάτων. Η κετοτιφαίνη μεταβολίζεται κυρίως στο ήπαρ μέσω του κυτοχρώματος P450 και αποβάλλεται στα ούρα και τα κόπρανα ως μεταβολίτες (Huang et al., 2022).

 

Επιγραμματικά

Η κετοτιφαίνη (φάρμακο Zaditor, Alaway, Zyrtec Itchy Eye Drops, Claritin Eye κ.α.) είναι ένα αντιισταμινικό και σταθεροποιητής των μαστοκυττάρων που χρησιμοποιείται ευρέως στη θεραπεία της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας. Δρα αναστέλλοντας την απελευθέρωση ισταμίνης και άλλων φλεγμονωδών μεσολαβητών από τα μαστοκύτταρα, μειώνοντας έτσι τα συμπτώματα όπως κνησμό, ερυθρότητα και οίδημα των οφθαλμών. Η κετοτιφαίνη ενδείκνυται για ενήλικες και παιδιά άνω των 3 ετών, με συνιστώμενη δοσολογία 1 σταγόνα σε κάθε προσβεβλημένο οφθαλμό, 2 φορές ημερησίως.

Παρότι γενικά καλά ανεκτή, η κετοτιφαίνη μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες όπως τοπικό ερεθισμό, παροδική θολή όραση, ξηροφθαλμία και αυξημένη ευαισθησία στο φως. Σπανιότερα, μπορεί να εμφανιστούν συστηματικά συμπτώματα όπως υπνηλία, ξηροστομία και κεφαλαλγία. Η ταυτόχρονη χρήση με άλλα κατασταλτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος ή αντιχολινεργικά φάρμακα μπορεί να ενισχύσει τις ανεπιθύμητες ενέργειες.

Προκλινικές και κλινικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της κετοτιφαίνης στη θεραπεία της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, με παρόμοια αποτελέσματα σε σύγκριση με άλλα αντιισταμινικά οφθαλμικά διαλύματα. Μελέτες παρακολούθησης μετά την κυκλοφορία έχουν επιβεβαιώσει το ευνοϊκό προφίλ οφέλους-κινδύνου του φαρμάκου. Η κετοτιφαίνη απορροφάται ταχέως μετά από τοπική οφθαλμική χορήγηση, με χρόνο ημίσειας ζωής περίπου 8 ώρες στο πλάσμα.

Συνοπτικά, η κετοτιφαίνη αποτελεί μια αποτελεσματική και ασφαλή επιλογή για τη συμπτωματική ανακούφιση της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, προσφέροντας στους ασθενείς ανακούφιση από τον ενοχλητικό κνησμό και τα συναφή συμπτώματα. Ωστόσο, όπως με κάθε φαρμακευτική αγωγή, είναι απαραίτητη η στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό για την εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση και την παρακολούθηση τυχόν ανεπιθύμητων ενεργειών.

gnosiatriki.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η λήψη φαρμάκων χωρίς ιατρική επίβλεψη μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία σας. Ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες που αναγράφονται στις συσκευασίες των φαρμακευτικών σκευασμάτων, καθώς ενδέχεται να υπάρχουν αλλαγές στις προδιαγραφές των προϊόντων που προμηθεύεστε. Τα εμπορικά ονόματα που χρησιμοποιούνται σε αυτό το κείμενο είναι απλώς παραδείγματα δημοφιλών φαρμάκων με τις ουσίες που περιγράφονται, αλλά η ακριβής σύσταση μπορεί να διαφέρει από προϊόν σε προϊόν. Εδώ, η έμφαση δίνεται στις δραστικές ουσίες και όχι στα εμπορικά ονόματα. Τα ονόματα των φαρμάκων παρατίθενται μόνο για την ευκολία των αναγνωστών, αλλά πρέπει να διαβάζετε τις οδηγίες του κάθε σκευάσματος που θα χρησιμοποιήσετε καθώς μπορεί να διαφέρει. Η συνεχής επικοινωνία με τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας είναι απαραίτητη. Μην καταφεύγετε ποτέ στην αυτοχορήγηση φαρμάκων, γιατί εκθέτετε την υγεία σας σε σημαντικούς κινδύνους.

 

Βιβλιογραφία

1. Meloto, C.B., Ingelmo, P., Perez, E.V., Pitt, R.C., Costa, V.V., Kusuda, R., Kotsuki, H., Mai, S., Restrepo, M.I., Diaz-Soto, J.C., Tibiriçá, E., & Grace, E. (2021). Mast cell stabilizer ketotifen fumarate reverses inflammatory but not neuropathic-induced mechanical pain in mice. Pain Reports, 6(3), e968. journals.lww
2. Patel, D., Sarala, N., & Datti, N.P. (2018). Topical olopatadine hydrochloride versus ketotifen fumarate for allergic conjunctivitis. Journal of Ophthalmic & Vision Research, 13(3), 243-248. ncbi.nlm
3. Huang, Z., Wang, G., Yang, B., Li, P., Yang, T., Wu, Y., Xue, W., & Ye, L. (2022). Mechanism of ketotifen fumarate inhibiting renal calcium oxalate stone formation in SD rats. Biomedicine & Pharmacotherapy, 156, 113968. sciencedirect

 

Συχνές Ερωτήσεις