Τι είναι η καναγλιφλοζίνη (Invokana, Sulisent, Prominad κ.α.)
Η καναγλιφλοζίνη (canagliflozin) είναι ένας αναστολέας του συμμεταφορέα νατρίου-γλυκόζης τύπου 2 (SGLT2), ο οποίος χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Μερικά από τα δημοφιλή εμπορικά σκευάσματα που περιέχουν καναγλιφλοζίνη είναι τα Invokana, Sulisent, Prominad κ.α. Η καναγλιφλοζίνη δρα αναστέλλοντας τον SGLT2 στους νεφρούς, μειώνοντας την επαναρρόφηση γλυκόζης και αυξάνοντας την αποβολή της στα ούρα, οδηγώντας σε μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.
Η καναγλιφλοζίνη ανακαλύφθηκε και αναπτύχθηκε από την εταιρεία Mitsubishi Tanabe Pharma και την Janssen Pharmaceuticals. Εγκρίθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) το 2013 για τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.
Στο παρόν άρθρο, θα αναλύσουμε τα ευρήματα από διάφορες ιατρικές έρευνες και επιστημονικά περιοδικά σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της καναγλιφλοζίνης στη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και των νεφρικών επιπλοκών που σχετίζονται με αυτόν.
Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία
Η καναγλιφλοζίνη ανήκει στην κατηγορία των αναστολέων του συμμεταφορέα νατρίου-γλυκόζης τύπου 2 (SGLT2). Ο SGLT2 είναι μια πρωτεΐνη που εκφράζεται κυρίως στους νεφρούς και είναι υπεύθυνη για την επαναρρόφηση του μεγαλύτερου μέρους της γλυκόζης από τα ούρα. Αναστέλλοντας τον SGLT2, η καναγλιφλοζίνη μειώνει την επαναρρόφηση γλυκόζης στους νεφρούς, οδηγώντας σε αυξημένη αποβολή γλυκόζης στα ούρα και, κατά συνέπεια, σε μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα (Triplitt and Cornell, “Canagliflozin Treatment in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus”).
Χημικά, η καναγλιφλοζίνη είναι ένας C-γλυκοζίτης με ένα άτομο άνθρακα που συνδέει το σάκχαρο με το άγλυκο τμήμα του μορίου. Αυτή η δομή προσδίδει στην καναγλιφλοζίνη υψηλή εκλεκτικότητα και συγγένεια για τον SGLT2, επιτρέποντάς της να δρα αποτελεσματικά σε χαμηλότερες δόσεις σε σύγκριση με άλλους αναστολείς SGLT2 (Jakher et al., “Canagliflozin Review–Safety and Efficacy Profile in Patients with T2DM”).
Ως αναστολέας SGLT2, η καναγλιφλοζίνη αποτελεί μια σχετικά νέα θεραπευτική κατηγορία για τη διαχείριση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Σε αντίθεση με άλλες αντιδιαβητικές θεραπείες που στοχεύουν στην αύξηση της έκκρισης ινσουλίνης ή τη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, η καναγλιφλοζίνη δρα ανεξάρτητα από την ινσουλίνη, προσφέροντας έναν μοναδικό μηχανισμό για τον έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα (Yamout et al., “Efficacy and Safety of Canagliflozin in Patients with Type 2 Diabetes and Stage 3 Nephropathy”).
Ενδείξεις
Η καναγλιφλοζίνη ενδείκνυται για τη θεραπεία ενηλίκων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 ως:
- Μονοθεραπεία, όταν η δίαιτα και η άσκηση δεν επαρκούν για τον έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα
- Συμπληρωματική θεραπεία με άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα, συμπεριλαμβανομένης της ινσουλίνης, όταν αυτά σε συνδυασμό με δίαιτα και άσκηση δεν επαρκούν για τον έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα (Perkovic et al., “Canagliflozin and Renal Outcomes in Type 2 Diabetes: Results from the CANVAS Program Randomised Clinical Trials”)
Αντενδείξεις και Προφυλάξεις
- Υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε οποιοδήποτε από τα έκδοχα
- Ασθενείς με διαβητική κετοξέωση ή ιστορικό διαβητικής κετοξέωσης
- Ασθενείς με σοβαρή νεφρική δυσλειτουργία (eGFR < 30 mL/min/1.73m²), νεφρική νόσο τελικού σταδίου ή σε αιμοκάθαρση
- Ασθενείς με σοβαρή ηπατική δυσλειτουργία
Η καναγλιφλοζίνη θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή σε ασθενείς με ιστορικό παγκρεατίτιδας, λόγω του δυνητικού κινδύνου εμφάνισης οξείας παγκρεατίτιδας (Triplitt and Cornell, “Canagliflozin Treatment in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus”).
Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους
- Ηλικιωμένοι: Οι ηλικιωμένοι ασθενείς ενδέχεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο μείωσης του ενδοαγγειακού όγκου και νεφρικής δυσλειτουργίας. Συνιστάται προσοχή κατά την έναρξη της θεραπείας σε ασθενείς ηλικίας 75 ετών και άνω.
- Παιδιά: Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της καναγλιφλοζίνης σε παιδιά και εφήβους ηλικίας κάτω των 18 ετών δεν έχουν ακόμη τεκμηριωθεί.
- Εγκυμοσύνη: Η καναγλιφλοζίνη δεν συνιστάται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Εάν διαπιστωθεί εγκυμοσύνη, η θεραπεία θα πρέπει να διακοπεί (Jakher et al., “Canagliflozin Review–Safety and Efficacy Profile in Patients with T2DM”).
Δοσολογία και χορήγηση
- Η συνιστώμενη αρχική δόση είναι 100 mg μία φορά την ημέρα, λαμβανόμενη πριν από το πρώτο γεύμα της ημέρας.
- Για ασθενείς που χρειάζονται πρόσθετο γλυκαιμικό έλεγχο, η δόση μπορεί να αυξηθεί σε 300 mg μία φορά την ημέρα.
- Σε ασθενείς με μέτρια νεφρική δυσλειτουργία (eGFR 45 έως < 60 mL/min/1.73m²), η συνιστώμενη δόση είναι 100 mg μία φορά την ημέρα (Yamout et al., “Efficacy and Safety of Canagliflozin in Patients with Type 2 Diabetes and Stage 3 Nephropathy”).
Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση καναγλιφλοζίνης;
- Εάν παραλείψετε μια δόση, πάρτε την αμέσως μόλις το θυμηθείτε. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, παραλείψτε τη δόση που ξεχάσατε και συνεχίστε με το κανονικό σας πρόγραμμα.
- Μην πάρετε διπλή δόση για να αναπληρώσετε τη δόση που ξεχάσατε.
Υπερδοσολογία
- Σε περίπτωση υπερδοσολογίας με καναγλιφλοζίνη, εφαρμόστε γενικά υποστηρικτικά μέτρα και παρακολουθήστε τον ασθενή για σημεία και συμπτώματα υπογλυκαιμίας ή υπότασης.
- Η καναγλιφλοζίνη μπορεί να απομακρυνθεί με αιμοκάθαρση, αν και η αποτελεσματικότητα της αιμοκάθαρσης στην απομάκρυνση της καναγλιφλοζίνης δεν έχει μελετηθεί επαρκώς (Triplitt and Cornell, “Canagliflozin Treatment in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus”).
Παρενέργειες
Οι συχνότερες παρενέργειες που αναφέρθηκαν σε κλινικές δοκιμές περιλαμβάνουν:
- Αιδοιοκολπική καντιντίαση και άλλες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος
- Πολυουρία ή συχνουρία
- Υπόταση, ζάλη ή ορθοστατική υπόταση, ιδιαίτερα σε ασθενείς με νεφρική δυσλειτουργία
- Δυσκοιλιότητα, ναυτία ή διάρροια
- Υπογλυκαιμία, ειδικά όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με ινσουλίνη ή ινσουλινοεκκριταγωγά (Perkovic et al., “Canagliflozin and Renal Outcomes in Type 2 Diabetes: Results from the CANVAS Program Randomised Clinical Trials”)
Σπανιότερες αλλά σοβαρές παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Διαβητική κετοξέωση
- Υπογλυκαιμία
- Οξεία νεφρική βλάβη
- Ακρωτηριασμό κάτω άκρων (Jakher et al., “Canagliflozin Review–Safety and Efficacy Profile in Patients with T2DM”)
Αλληλεπιδράσεις
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου
- Διουρητικά: Η συγχορήγηση καναγλιφλοζίνης με διουρητικά μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αφυδάτωσης και υπότασης.
- Ινσουλίνη και ινσουλινοεκκριταγωγά: Η συγχορήγηση με καναγλιφλοζίνη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας. Ενδέχεται να απαιτείται μείωση της δόσης της ινσουλίνης ή του ινσουλινοεκκριταγωγού.
- Επαγωγείς του CYP450 (π.χ. ριφαμπικίνη, φαινυτοΐνη, φαινοβαρβιτάλη): Μπορεί να μειώσουν την αποτελεσματικότητα της καναγλιφλοζίνης. Συνιστάται παρακολούθηση του γλυκαιμικού ελέγχου και προσαρμογή της δόσης εάν είναι απαραίτητο (Yamout et al., “Efficacy and Safety of Canagliflozin in Patients with Type 2 Diabetes and Stage 3 Nephropathy”).
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής
- Η απορρόφηση της καναγλιφλοζίνης δεν επηρεάζεται σημαντικά από τη λήψη τροφής.
- Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας και θα πρέπει να αποφεύγεται ή να γίνεται με μέτρο.
- Η υψηλή πρόσληψη υδατανθράκων ή σακχάρων μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα της καναγλιφλοζίνης στον έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα (Triplitt and Cornell, “Canagliflozin Treatment in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus”).
Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες
Ανάπτυξη ανθεκτικότητας
Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας στην καναγλιφλοζίνη (φάρμακο Invokana, Sulisent, Prominad κ.α.) δεν έχει αναφερθεί στην επιστημονική βιβλιογραφία. Ωστόσο, η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα της καναγλιφλοζίνης (φάρμακο Invokana, Sulisent, Prominad κ.α.) μπορεί να επηρεαστεί από την εξέλιξη της νόσου του διαβήτη τύπου 2 και τη σταδιακή μείωση της νεφρικής λειτουργίας. Η τακτική παρακολούθηση του γλυκαιμικού ελέγχου και της νεφρικής λειτουργίας είναι απαραίτητη για τη βέλτιστη διαχείριση της θεραπείας με καναγλιφλοζίνη (φάρμακο Invokana, Sulisent, Prominad κ.α.).
Προκλινικές και Κλινικές Μελέτες
Προκλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η καναγλιφλοζίνη μειώνει αποτελεσματικά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα σε ζωικά μοντέλα διαβήτη τύπου 2, χωρίς να προκαλεί σημαντική υπογλυκαιμία. Επιπλέον, η καναγλιφλοζίνη έχει επιδείξει νεφροπροστατευτικές και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες σε προκλινικές μελέτες.
Πολλές κλινικές δοκιμές έχουν αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της καναγλιφλοζίνης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2. Οι μελέτες CANVAS και CANVAS-R, που περιελάμβαναν συνολικά 10.142 ασθενείς, έδειξαν ότι η καναγλιφλοζίνη μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο μειζόνων καρδιαγγειακών συμβάντων και επιβράδυνε την εξέλιξη της νεφρικής νόσου σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (Perkovic). Επιπλέον, η μελέτη CREDENCE, που διεξήχθη σε 4.401 ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 και νεφρική νόσο, κατέδειξε ότι η καναγλιφλοζίνη μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο νεφρικής ανεπάρκειας τελικού σταδίου, διπλασιασμού της κρεατινίνης ορού ή θανάτου από νεφρική ή καρδιαγγειακή αιτία.
Μετεγκριτικές μελέτες, Φαρμακοεπαγρύπνηση και Φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά
Μετεγκριτικές μελέτες και δεδομένα φαρμακοεπαγρύπνησης έχουν επιβεβαιώσει το προφίλ ασφάλειας και αποτελεσματικότητας της καναγλιφλοζίνης που παρατηρήθηκε σε κλινικές δοκιμές. Ωστόσο, έχουν αναφερθεί σπάνιες περιπτώσεις σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως διαβητική κετοξέωση και ακρωτηριασμός κάτω άκρων, γεγονός που οδήγησε σε ενημερώσεις της επισήμανσης του φαρμάκου και συστάσεις για στενή παρακολούθηση των ασθενών (Jakher et al.).
Η καναγλιφλοζίνη απορροφάται ταχέως μετά από του στόματος χορήγηση, με μέγιστες συγκεντρώσεις πλάσματος που επιτυγχάνονται εντός 1-2 ωρών. Η απόλυτη βιοδιαθεσιμότητα είναι περίπου 65%. Η καναγλιφλοζίνη συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τις πρωτεΐνες του πλάσματος (99%), κυρίως με τη λευκωματίνη. Ο μέσος όγκος κατανομής σε σταθεροποιημένη κατάσταση μετά από μια ενδοφλέβια δόση 100 mg είναι 119 λίτρα, υποδηλώνοντας εκτεταμένη κατανομή στους ιστούς. Η καναγλιφλοζίνη μεταβολίζεται ελάχιστα στον άνθρωπο, με την O-γλυκουρονίωση να είναι ο κύριος μηχανισμός μεταβολισμού. Ο μέσος χρόνος ημίσειας ζωής αποβολής (t1/2) της καναγλιφλοζίνης είναι 10,6 ώρες και 13,1 ώρες για τις δόσεις των 100 mg και 300 mg, αντίστοιχα (Yamout).
Συγκριτική αποτελεσματικότητα
Η καναγλιφλοζίνη έχει επιδείξει εξαιρετική αποτελεσματικότητα στη μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c), της γλυκόζης νηστείας και του σωματικού βάρους σε σύγκριση με εικονικό φάρμακο και άλλες αντιδιαβητικές θεραπείες. Σε μια μελέτη που σύγκρινε την καναγλιφλοζίνη (φάρμακο Invokana, Sulisent, Prominad κ.α.) με τη σιταγλιπτίνη, η καναγλιφλοζίνη (φάρμακο Invokana, Sulisent, Prominad κ.α.) επέδειξε ανώτερη μείωση της HbA1c και του σωματικού βάρους μετά από 52 εβδομάδες θεραπείας (Triplitt and Cornell). Επιπλέον, η καναγλιφλοζίνη (φάρμακο Invokana, Sulisent, Prominad κ.α.) έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη βελτίωση της νεφρικής λειτουργίας και στη μείωση του κινδύνου νεφρικών συμβάντων σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 και νεφρική νόσο, όπως φάνηκε στη μελέτη CREDENCE (Perkovic).
Συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις
Πολλές συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις έχουν αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της καναγλιφλοζίνης στη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2. Μια μετα-ανάλυση 27 τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η καναγλιφλοζίνη βελτίωσε σημαντικά τον γλυκαιμικό έλεγχο, το σωματικό βάρος και την αρτηριακή πίεση σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο ή άλλες ενεργές θεραπείες (Jakher et al.). Επιπλέον, μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση εξέτασε την επίδραση της καναγλιφλοζίνης στα νεφρικά αποτελέσματα και διαπίστωσε ότι η καναγλιφλοζίνη μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο νεφρικής ανεπάρκειας, νεφροπάθειας τελικού σταδίου και θανάτου από νεφρική αιτία σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 (Yamout).
Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις και μελλοντικές προοπτικές
Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις επικεντρώνονται στη περαιτέρω διερεύνηση των καρδιονεφρικών οφελών της καναγλιφλοζίνης και άλλων αναστολέων SGLT2 σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2. Η μελέτη CREDENCE2, που βρίσκεται σε εξέλιξη, αξιολογεί την επίδραση της καναγλιφλοζίνης στα νεφρικά και καρδιαγγειακά αποτελέσματα σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 και προχωρημένη χρόνια νεφρική νόσο. Επιπλέον, ερευνώνται οι πιθανές εφαρμογές της καναγλιφλοζίνης σε άλλες παθήσεις, όπως η καρδιακή ανεπάρκεια και η μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα.
Μελλοντικές προοπτικές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη νέων αναστολέων SGLT2 με βελτιωμένα χαρακτηριστικά, όπως αυξημένη εκλεκτικότητα, μειωμένες παρενέργειες και ευνοϊκότερα φαρμακοκινητικά προφίλ. Επιπλέον, η διερεύνηση του συνδυασμού καναγλιφλοζίνης με άλλες αντιδιαβητικές θεραπείες ή καρδιαγγειακά φάρμακα μπορεί να οδηγήσει σε πιο εξατομικευμένες και αποτελεσματικές στρατηγικές θεραπείας για ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 και συννοσηρότητες.
Συνοπτικά
Η καναγλιφλοζίνη (φάρμακο Invokana, Sulisent, Prominad κ.α.) είναι ένας αποτελεσματικός αναστολέας SGLT2 που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2. Δρα μειώνοντας την επαναρρόφηση γλυκόζης στους νεφρούς, οδηγώντας σε βελτιωμένο γλυκαιμικό έλεγχο, απώλεια βάρους και μείωση της αρτηριακής πίεσης. Η καναγλιφλοζίνη έχει επίσης επιδείξει καρδιονεφρικά οφέλη, μειώνοντας τον κίνδυνο σημαντικών καρδιαγγειακών συμβάντων και επιβραδύνοντας την εξέλιξη της νεφρικής νόσου σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2.
Οι συχνές παρενέργειες περιλαμβάνουν γεννητικές μυκητιασικές λοιμώξεις, λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, πολυουρία, δυσκοιλιότητα και υπόταση. Σπάνιες αλλά σοβαρές παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν διαβητική κετοξέωση, υπογλυκαιμία, οξεία νεφρική βλάβη και ακρωτηριασμό κάτω άκρων. Απαιτείται προσοχή κατά τη χορήγηση σε ηλικιωμένους ασθενείς και σε εκείνους με νεφρική δυσλειτουργία.
Συνολικά, η καναγλιφλοζίνη αποτελεί μια πολύτιμη θεραπευτική επιλογή για ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, προσφέροντας αποτελεσματικό γλυκαιμικό έλεγχο και πρόσθετα καρδιονεφρικά οφέλη. Ωστόσο, είναι σημαντικό οι ασθενείς να παρακολουθούνται στενά για πιθανές παρενέργειες και να λαμβάνουν εξατομικευμένες θεραπευτικές αποφάσεις σε συνεργασία με τους επαγγελματίες υγείας τους.
gnosiatriki.gr
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η λήψη φαρμάκων χωρίς ιατρική επίβλεψη μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία σας. Ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες που αναγράφονται στις συσκευασίες των φαρμακευτικών σκευασμάτων, καθώς ενδέχεται να υπάρχουν αλλαγές στις προδιαγραφές των προϊόντων που προμηθεύεστε. Τα εμπορικά ονόματα που χρησιμοποιούνται σε αυτό το κείμενο είναι απλώς παραδείγματα δημοφιλών φαρμάκων με τις ουσίες που περιγράφονται, αλλά η ακριβής σύσταση μπορεί να διαφέρει από προϊόν σε προϊόν. Εδώ, η έμφαση δίνεται στις δραστικές ουσίες και όχι στα εμπορικά ονόματα. Τα ονόματα των φαρμάκων παρατίθενται μόνο για την ευκολία των αναγνωστών, αλλά πρέπει να διαβάζετε τις οδηγίες του κάθε σκευάσματος που θα χρησιμοποιήσετε καθώς μπορεί να διαφέρει. Η συνεχής επικοινωνία με τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας είναι απαραίτητη. Μην καταφεύγετε ποτέ στην αυτοχορήγηση φαρμάκων, γιατί εκθέτετε την υγεία σας σε σημαντικούς κινδύνους.
Βιβλιογραφία
- Perkovic, V., et al. “Canagliflozin and Renal Outcomes in Type 2 Diabetes: Results from the CANVAS Program Randomised Clinical Trials.” The Lancet Diabetes & Endocrinology, 2018, thelancet
- Yamout, H., et al. “Efficacy and Safety of Canagliflozin in Patients with Type 2 Diabetes and Stage 3 Nephropathy.” American Journal of Nephrology, 2014, karger
- Jakher, H., et al. “Canagliflozin Review–Safety and Efficacy Profile in Patients with T2DM.” Diabetes, Metabolic Syndrome and Obesity: Targets and Therapy, 2019, tandfonline
- Triplitt, C., and S. Cornell. “Canagliflozin Treatment in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus.” Clinical Medicine Insights: Endocrinology and Diabetes, 2015, sagepub