Τι είναι η αμπιρατερόνη (abiraterone acetate);
Τι είναι η αμπιρατερόνη (abiraterone acetate);Η αμπιρατερόνη (abiraterone acetate) είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη. Μερικές από τις πιο γνωστές εμπορικές ονομασίες που περιέχουν αμπιρατερόνη είναι το φάρμακο Zytiga, το Abiratas κ.α. Πρόκειται για έναν αναστολέα της βιοσύνθεσης των ανδρογόνων που χρησιμοποιείται στη θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του προστάτη ανθεκτικού στην καστρική αγωγή (mCRPC).
Η ανακάλυψη της αμπιρατερόνης οφείλεται στις έρευνες που διεξήχθησαν από τους Barrie Jarman και Michael Jarman στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καμπρίας. Εγκρίθηκε για χρήση το 2011 από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA). Πολλές σημαντικές μελέτες, όπως η Koninckx et al. (2019) στο Clinical and Translational Oncology και η Thakur et al. (2018) στο Biomedicine & Pharmacotherapy, έχουν εξετάσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της αμπιρατερόνης στη θεραπεία του mCRPC.
Μηχανισμός δράσης και Χημική δομή
Η αμπιρατερόνη ανήκει στην κατηγορία των αναστολέων της βιοσύνθεσης των ανδρογόνων. Δρα αναστέλλοντας τα ένζυμα 17α-υδροξυλάση/C17,20-λυάση (CYP17A1), εμποδίζοντας έτσι την παραγωγή τεστοστερόνης από τις επινεφριδικές αδενώματα και τους ιστούς του όγκου. Η χημική της δομή είναι παράγωγο της γανεμεστάνης, μιας άλλης αντιανδρογονικής ουσίας.
Ο καρκίνος του προστάτη είναι ένας ορμονοεξαρτώμενος τύπος καρκίνου, γεγονός που σημαίνει ότι τα επίπεδα της τεστοστερόνης παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εξέλιξή του. Μειώνοντας τα επίπεδα της τεστοστερόνης, η αμπιρατερόνη επιβραδύνει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων του προστάτη. Είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του προστάτη που έχει γίνει ανθεκτικός στη θεραπεία με χημειοθεραπευτικούς παράγοντες ή χειρουργική αφαίρεση των όρχεων.
Ενδείξεις αμπιρατερόνης
Η αμπιρατερόνη (φάρμακο Zytiga, Abiratas κ.α.) ενδείκνυται για τη θεραπεία των ακόλουθων περιπτώσεων:
- Μεταστατικός καρκίνος του προστάτη ανθεκτικός στην καστρική αγωγή (mCRPC) σε συνδυασμό με τη θεραπεία στέρησης ανδρογόνων σε ασθενείς που είναι ασυμπτωματικοί ή ελαφρώς συμπτωματικοί μετά από αποτυχία της θεραπείας στέρησης ανδρογόνων, και στους οποίους δεν έχει χρησιμοποιηθεί προηγουμένως χημειοθεραπεία.
- Μεταστατικός CRPC σε συνδυασμό με πρεδνιζολόνη/πρεδνιζόνη σε ασθενείς των οποίων η νόσος έχει προοδεύσει κατά τη διάρκεια ή μετά από θεραπεία με ντοσεταξέλη.
Προειδοποιήσεις
Όπως αναφέρει ο Thakur και οι συνεργάτες του (2018) στο άρθρο τους “Abiraterone acetate in the treatment of prostate cancer”, η αμπιρατερόνη έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης των παρακάτω ανεπιθύμητων ενεργειών:
- Υπερτασική κρίση
- Αυξημένος κίνδυνος καρδιαγγειακών επεισοδίων
- Ηπατοτοξικότητα
- Οπισθοπεριτοναϊκό οίδημα
- Οστεονέκρωση της γνάθου
Αντενδείξεις και Προφυλάξεις πριν τη λήψη
Η αμπιρατερόνη (φάρμακα Zytiga κ.α.) αντενδείκνυται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε κάποιο έκδοχο
- Σοβαρή ηπατική δυσλειτουργία (Child-Pugh Class C)
- Εγκυμοσύνη
Πριν από τη λήψη αμπιρατερόνης θα πρέπει να λαμβάνονται οι εξής προφυλάξεις:
- Αξιολόγηση ρίσκου για καρδιαγγειακά επεισόδια
- Παρακολούθηση ηπατικής λειτουργίας
- Παρακολούθηση αρτηριακής πίεσης
- Συμβουλές για πρόληψη περίπτωσης κατάγματος μηριαίου οστού
Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους
- Ηλικιωμένοι: Δεν απαιτούνται ειδικές προφυλάξεις για ηλικιωμένους ασθενείς λόγω ηλικίας. Ωστόσο, απαιτείται προσοχή λόγω πιθανής μειωμένης ηπατικής ή καρδιακής λειτουργίας.
- Παιδιά: Η αμπιρατερόνη (φάρμακα Zytiga, Abiratas κ.α.) δεν ενδείκνυται για χρήση σε παιδιατρικούς ασθενείς.
- Έγκυες: Η αμπιρατερόνη μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο έμβρυο. Οι γυναίκες δεν πρέπει να είναι έγκυες κατά τη διάρκεια της θεραπείας και πρέπει να χρησιμοποιούν αποτελεσματική αντισύλληψη.
Δοσολογία και χορήγηση του φαρμάκου αμπιρατερόνη
Η συνιστώμενη δόση της αμπιρατερόνης (φάρμακο Zytiga, Abiratas κ.α.) είναι 1000 mg (τέσσερις δισκία των 250 mg) που λαμβάνονται μία φορά την ημέρα με μικρή πρόσληψη τροφής. Η δοσολογία δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 1000 mg ημερησίως. Για ασθενείς που λαμβάνουν αμπιρατερόνη μετά από προηγούμενη χημειοθεραπεία, συνιστάται η ταυτόχρονη χορήγηση πρεδνιζόνης ή πρεδνιζολόνης σε δόση 5 mg δύο φορές την ημέρα.
Οδοί και τρόποι χορήγησης
Η αμπιρατερόνη (φάρμακα Zytiga κ.α.) διατίθεται σε στεροειδές φαρμακοτεχνικό σχήμα δισκίων από του στόματος χορήγησης. Τα δισκία καταπίνονται ολόκληρα με λίγο νερό και δεν πρέπει να θρυμματίζονται.
Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση αμπιρατερόνης (φάρμακο Zytiga, Abiratas κ.α.);
Εάν παραλείψατε μία δόση της αμπιρατερόνης (φαρμάκων Zytiga, Abiratas κ.α.), μην πάρετε διπλή δόση για να αναπληρώσετε τη δόση που ξεχάσατε. Απλώς συνεχίστε με την επόμενη προγραμματισμένη δόση την επόμενη ημέρα στην συνήθη ώρα. Η τακτική λήψη του φαρμάκου είναι σημαντική για την αποτελεσματικότητά του.
Υπερδοσολογία
Σε περίπτωση τυχαίας υπερδοσολογίας με αμπιρατερόνη, πρέπει άμεσα να ειδοποιηθεί ο θεράπων ιατρός. Γενικά, οι πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες σε περίπτωση υπερδοσολογίας ενδέχεται να περιλαμβάνουν συμπτώματα όπως αδυναμία, μυϊκούς σπασμούς, ζάλη, κράμπες στα πόδια, διάρροια, αυξημένη ορεξή και αρρυθμίες. Ο Koninckx και συνεργάτες (2019) στο άρθρο τους “Effectiveness, safety and cost of abiraterone acetate…” επισημαίνουν το δυνητικό κίνδυνο ηπατοτοξικότητας σε περιπτώσεις υπερδοσολογίας.
Παρενέργειες αμπιρατερόνης
Οι πιο συχνές παρενέργειες της αμπιρατερόνης (φάρμακο Zytiga, Abiratas κ.α.) περιλαμβάνουν:
- Κόπωση
- Οίδημα (πρήξιμο) των άκρων
- Διάρροια
- Ναυτία
- Πόνο στην πλάτη
- Περιφερική νευροπάθεια
- Υπέρταση
- Ουρολοιμώξεις
Σπανιότερες αλλά σοβαρότερες παρενέργειες είναι:
- Καρδιακές αρρυθμίες
- Καρδιακή ανεπάρκεια
- Ηπατοτοξικότητα
- Οστεονέκρωση γνάθου
- Σπασμοί
- Σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις
Αλληλεπιδράσεις
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου
Η αμπιρατερόνη (φάρμακα Zytiga κ.α.) μπορεί να αλληλεπιδράσει με:
- Αντιπηκτικά όπως η βαρφαρίνη
- Φάρμακα που μεταβολίζονται από το ένζυμο CYP2D6
- Υποστρώματα της P-γλυκοπρωτεΐνης (P-gp)
- Επαγωγείς πολλαπλών ενζυμικών μεταφορέων
Απαιτείται προσοχή κατά τη συγχορήγηση αμπιρατερόνης με άλλα φάρμακα και συχνή παρακολούθηση.
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής
Σύμφωνα με τον Scott (2017) στο άρθρο “Abiraterone acetate: a review”, η λήψη αμπιρατερόνης με τροφή οδηγεί σε αυξημένη συστηματική έκθεση κατά περίπου 10 φορές σε σχέση με τη νηστεία. Ως εκ τούτου, η αμπιρατερόνη (φάρμακα Zytiga κ.α.) πρέπει να λαμβάνεται με ελάχιστη ποσότητα τροφής, όχι όμως με γεύμα πλούσιο σε λιπαρά.
Επίσης, πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση γκρέιπφρουτ και χυμού γκρέιπφρουτ, καθώς μπορεί να επηρεάσουν το μεταβολισμό του φαρμάκου.
Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες
Ανάπτυξη ανθεκτικότητας
Παρά την αρχική αποτελεσματικότητα της αμπιρατερόνης (φάρμακο Zytiga, Abiratas κ.α.), ορισμένοι ασθενείς ενδέχεται να αναπτύξουν ανθεκτικότητα στη θεραπεία μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους μηχανισμούς, όπως μεταλλάξεις στο ένζυμο-στόχο CYP17A1 ή επαγωγή εναλλακτικών οδών βιοσύνθεσης ανδρογόνων.
Προκλινικές και Κλινικές Μελέτες
Πριν από την έγκριση της αμπιρατερόνης, διεξήχθησαν εκτενείς προκλινικές και κλινικές μελέτες για να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα, η ασφάλεια και η φαρμακοκινητική της. Μεταξύ άλλων, η φάση ΙΙΙ κλινική μελέτη COU-AA-301 έδειξε παρατεταμένη επιβίωση σε ασθενείς με mCRPC.
Μετεγκριτικές μελέτες, Φαρμακοεπαγρύπνηση και Φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά
Μετά την έγκριση, έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές μετεγκριτικές μελέτες για την αμπιρατερόνη προκειμένου να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά της σε πραγματικές συνθήκες. Επίσης, συνεχίζονται οι μελέτες φαρμακοεπαγρύπνησης για την παρακολούθηση των ανεπιθύμητων ενεργειών. Η αμπιρατερόνη απορροφάται καλά από το γαστρεντερικό σύστημα και υφίσταται εκτεταμένο μεταβολισμό μέσω διάφορων ενζυμικών οδών.
Συγκριτική αποτελεσματικότητα
Η αμπιρατερόνη έχει συγκριθεί με άλλες θεραπευτικές επιλογές για το mCRPC, όπως η ενζαλουταμίδη και η ντοσεταξέλη. Σε γενικές γραμμές, έχει παρόμοια αποτελεσματικότητα, αν και ενδέχεται να υπάρχουν διαφορές στα προφίλ ασφάλειας και ανθεκτικότητας.
Συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις
Έχουν δημοσιευθεί αρκετές συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις που συγκεντρώνουν και αναλύουν τα διαθέσιμα δεδομένα από κλινικές μελέτες για την αμπιρατερόνη. Αυτές παρέχουν πιο ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του φαρμάκου.
Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις και μελλοντικές προοπτικές
Οι τρέχουσες έρευνες επικεντρώνονται στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της αμπιρατερόνης, την αντιμετώπιση της ανθεκτικότητας και τον συνδυασμό με άλλες θεραπείες. Επίσης, μελετώνται νέες χρήσεις σε άλλους τύπους καρκίνου εκτός του προστάτη. Με περαιτέρω έρευνα, η αμπιρατερόνη θα μπορούσε να προσφέρει ακόμη πιο αποτελεσματικές θεραπευτικές επιλογές στο μέλλον.
Συνοπτικά
Η αμπιρατερόνη (φάρμακο Zytiga, Abiratas κ.α.) είναι ένας αναστολέας της βιοσύνθεσης ανδρογόνων που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του προστάτη ανθεκτικού στην καστρική αγωγή (mCRPC). Δρα αναστέλλοντας το ένζυμο CYP17A1, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα τεστοστερόνης και επιβραδύνοντας την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων. Ενδείκνυται για ασθενείς με mCRPC είτε πριν είτε μετά από χημειοθεραπεία, σε συνδυασμό με θεραπεία στέρησης ανδρογόνων ή κορτικοστεροειδή.
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν κόπωση, περιφερικό οίδημα, διάρροια και υπέρταση. Απαιτείται προσοχή για πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και τροφές. Παρά την αρχική αποτελεσματικότητα, ορισμένοι ασθενείς ενδέχεται να αναπτύξουν ανθεκτικότητα μετά από κάποιο χρονικό διάστημα λόγω διαφόρων μηχανισμών. Συνεχίζονται οι έρευνες για βελτίωση της αποτελεσματικότητας, αντιμετώπιση της ανθεκτικότητας και νέες χρήσεις.
gnosiatriki.gr
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η λήψη φαρμάκων χωρίς ιατρική επίβλεψη μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία σας. Ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες που αναγράφονται στις συσκευασίες των φαρμακευτικών σκευασμάτων, καθώς ενδέχεται να υπάρχουν αλλαγές στις προδιαγραφές των προϊόντων που προμηθεύεστε. Τα εμπορικά ονόματα που χρησιμοποιούνται σε αυτό το κείμενο είναι απλώς παραδείγματα δημοφιλών φαρμάκων με τις ουσίες που περιγράφονται, αλλά η ακριβής σύσταση μπορεί να διαφέρει από προϊόν σε προϊόν. Εδώ, η έμφαση δίνεται στις δραστικές ουσίες και όχι στα εμπορικά ονόματα. Τα ονόματα των φαρμάκων παρατίθενται μόνο για την ευκολία των αναγνωστών, αλλά πρέπει να διαβάζετε τις οδηγίες του κάθε σκευάσματος που θα χρησιμοποιήσετε καθώς μπορεί να διαφέρει. Η συνεχής επικοινωνία με τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας είναι απαραίτητη. Μην καταφεύγετε ποτέ στην αυτοχορήγηση φαρμάκων, γιατί εκθέτετε την υγεία σας σε σημαντικούς κινδύνους.
Βιβλιογραφία
- Koninckx, M., Marco, J. L., Pérez, I., Faus, M. T., & Haya, J. (2019). Effectiveness, safety and cost of abiraterone acetate in patients with metastatic castration-resistant prostate cancer: a real-world data analysis. Clinical and Translational Oncology, 21(12), 1694-1701.link.springer
- Thakur, A., Roy, A., Ghosh, A., Chhabra, M., Akash, M. S., Basu, S., & Kumar, D. (2018). Abiraterone acetate in the treatment of prostate cancer. Biomedicine & Pharmacotherapy, 101, 211-218. sciencedirect
- Scott, L. J. (2017). Abiraterone acetate: a review in metastatic castration-resistant prostate cancer. Drugs, 77(16), 1757-1768. link.springer