Αμπροξόλη (Ambroxol): Οδηγίες Χρήσης – Ενδείξεις – Παρενέργειες

Ορισμός και Ταυτότητα Φαρμάκου

Η αμπροξόλη (Ambroxol) είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για την αραίωση και αποβολή του παχύρρευστου βλεννογόνου που συσσωρεύεται στις αναπνευστικές οδούς. Αποτελεί μεταβολίτη της βρωμεξίνης και συνήθως συνδυάζεται ως δραστική ουσία σε αντιβηχικά και εκχυλιστικά φάρμακα.

 

Θεραπευτική Κατηγορία/Κλάση

Η αμπροξόλη ανήκει στην κατηγορία των εκχυλιστικών και αποχρεμπτικών φαρμάκων για το αναπνευστικό σύστημα, με κωδικό ATC R05CB06 σύμφωνα με την Ανατομική, Θεραπευτική και Χημική ταξινόμηση.

 

Ιστορική Αναδρομή

Η αμπροξόλη ανακαλύφθηκε το 1966 και έλαβε άδεια κυκλοφορίας το 1979 (Malerba and Ragnoli το αναφέρουν στο άρθρο τους “Ambroxol in the 21st century: pharmacological and clinical update”). Αρχικά αναπτύχθηκε ως μεταβολίτης της βρωμεξίνης, ενός φαρμάκου για ήπιες αναπνευστικές παθήσεις που κυκλοφόρησε το 1965.

 

Φαρμακολογία

Α. Χημική Δομή και Ιδιότητες

Η αμπροξόλη έχει χημικό τύπο C13H18Br2N2O και ανήκει στην ομάδα των παραγώγων ανιλίνης και βρωμοβενζολίου. Είναι μια δευτεροταγής αλκοόλη και περιέχει ένα κυκλικό μόριο αμίνης (o Disse παρέχει περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με τη χημική δομή στο άρθρο του “The pharmacology of ambroxol–review and new results”).

 

Β. Μηχανισμός Δράσης

Ο βασικός μηχανισμός δράσης της αμπροξόλης περιλαμβάνει διέγερση της παραγωγής πνευμονικού επιφανειοστατικού παράγοντα, ρευστοποίηση του παχύρρευστου βλέννογόνου και διευκόλυνση της αποβολής του μέσω του βήχα (Malerba and Ragnoli).

 

Γ. Φαρμακοκινητική

Η αμπροξόλη απορροφάται καλά από το γαστρεντερικό σύστημα με βιοδιαθεσιμότητα περίπου 80% μετά από χορήγηση από στόματος. Οι μέγιστες συγκεντρώσεις στο πλάσμα επιτυγχάνονται σε 2 ώρες και ο μέσος χρόνος παραμονής είναι 6,8 ώρες (Vergin et al. 1985, όπως αναφέρεται από Weiser στο άρθρο “Ambroxol: A CNS Drug?”)

 

Ενδείξεις Χρήσης

Α. Εγκεκριμένες Θεραπευτικές Ενδείξεις

Η αμπροξόλη ενδείκνυται ως βοηθητική αγωγή για τη ρευστοποίηση των βλεννωδών εκκρίσεων στις αναπνευστικές οδούς σε περιπτώσεις οξειών και χρόνιων βρογχοπνευμονικών νοσημάτων, όπως βρογχίτιδα, εμφύσημα, τραχειοβρογχίτιδα και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (Drugs.com παρέχει επιπλέον λεπτομέρειες για τις εγκεκριμένες ενδείξεις).

 

Β. Εκτός Ετικέτας/Πειραματικές Χρήσεις

Υπάρχουν ενδείξεις ότι η αμπροξόλη μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην πρόληψη και θεραπεία του συνδρόμου οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας νεογνών και ενηλίκων, λόγω της δράσης της στην παραγωγή επιφανειοστατικού παράγοντα (Disse 1987).

 

Δοσολογία και Χορήγηση

Α. Δοσολογικό Σχήμα

Για ενήλικες, η συνήθης ημερήσια δόση αμπροξόλης κυμαίνεται από 30mg (1 δισκίο) έως 120mg (4 δισκία), χορηγούμενη σε 2-3 διηρημένες δόσεις. Στα παιδιά, η δοσολογία ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία και κυμαίνεται από 7,5mg (1/2 κουταλάκι του γλυκού σιρόπιου) δύο φορές ημερησίως για παιδιά έως 2 ετών, έως 30mg (1 κουταλάκι του γλυκού) 2-3 φορές ημερησίως για παιδιά άνω των 5 ετών.

 

Β. Τυπικές Δόσεις

Οι πιο συχνά χορηγούμενες δόσεις για τη θεραπεία ήπιων αναπνευστικών νοσημάτων είναι 30mg δύο φορές ημερησίως ή 60mg τρεις φορές ημερησίως για ενήλικες. Στο ιατρικό άρθρο του Thomas Weiser (“Ambroxol: A CNS Drug?”), αναφέρεται ότι σε κλινικές μελέτες για την αντιμετώπιση οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας έχουν χορηγηθεί δόσεις έως 1g ενδοφλεβίως ημερησίως για 5 ημέρες.

 

Γ. Ειδικοί Πληθυσμοί

Για ασθενείς με νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια, ενδείκνυται προσαρμογή της δοσολογίας της αμπροξόλης. Κατά την κύηση, η χρήση της δεν συνιστάται κατά το πρώτο τρίμηνο λόγω ανεπαρκών δεδομένων ασφάλειας.

 

Δ. Οδοί και Τρόποι Χορήγησης

Η αμπροξόλη διατίθεται σε διάφορες φαρμακοτεχνικές μορφές που επιτρέπουν πολλαπλούς τρόπους χορήγησης, όπως από στόματος (σιρόπια, δισκία, παστίλιες, σκόνες), ενδοφλέβια έγχυση και εισπνοή (διαλύματα για εισπνοή). Η χορήγηση με εισπνοή αυξάνει τις συγκεντρώσεις της ουσίας στους πνεύμονες (όπως αναφέρει ο Weiser).

 

Ανεπιθύμητες Ενέργειες

Α. Συχνές Ανεπιθύμητες Ενέργειες

Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες της αμπροξόλης είναι ήπιες και σχετίζονται με το γαστρεντερικό σύστημα, όπως ναυτία, δυσπεψία και διάρροια. Σπανιότερα έχουν αναφερθεί δερματικές αντιδράσεις, όπως κνίδωση (Cazan et al. στο άρθρο “Safety of ambroxol in the treatment of airway diseases in adult patients” αναλύουν διεξοδικά το προφίλ ασφάλειας).

 

Β. Σοβαρές Ανεπιθύμητες Αντιδράσεις

Παρόλο που η αμπροξόλη θεωρείται ασφαλής, έχουν αναφερθεί σπάνιες περιπτώσεις σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως αγγειοοιδήματος, αναφυλακτικού σοκ και σοβαρών δερματικών αντιδράσεων (Weiser). Ωστόσο, αυτές οι αντιδράσεις είναι εξαιρετικά σπάνιες με την προτεινόμενη δοσολογία.

 

Γ. Παρακολούθηση και Διαχείριση

Λόγω του γενικά ασφαλούς προφίλ της αμπροξόλης, δεν απαιτείται ειδική παρακολούθηση για τις συνήθεις δόσεις. Σε περίπτωση σοβαρών ανεπιθύμητων αντιδράσεων, η θεραπεία πρέπει να διακόπτεται και να χορηγείται κατάλληλη υποστηρικτική αγωγή.

 

Αλληλεπιδράσεις

Α. Φάρμακο-Φάρμακο Αλληλεπιδράσεις

Δεν έχουν αναφερθεί κλινικά σημαντικές αλληλεπιδράσεις της αμπροξόλης με άλλα φάρμακα. Ωστόσο, σε πειραματικές μελέτες έχει παρατηρηθεί ότι η αμπροξόλη μπορεί να αναστείλει τη δράση ορισμένων αντιβιοτικών, όπως της τελιθρομυκίνης (Weiser). Συνεπώς, συνιστάται προσοχή κατά τον συγχορηγισμό με αντιβιοτικά.

 

Β. Φάρμακο-Τροφή Αλληλεπιδράσεις

Δεν υπάρχουν γνωστές κλινικά σημαντικές αλληλεπιδράσεις της αμπροξόλης με τροφές. Ωστόσο, η από του στόματος βιοδιαθεσιμότητα της αμπροξόλης μπορεί να επηρεαστεί από τη λήψη τροφών που επηρεάζουν το γαστρικό pH (Deretic and Timmins στο άρθρο τους “Enhancement of lung levels of antibiotics by ambroxol and bromhexine”).

 

Γ. Ειδικοί Πληθυσμοί

Δεν υπάρχουν ειδικές πληροφορίες για το προφίλ αλληλεπιδράσεων της αμπροξόλης σε ειδικούς πληθυσμούς, όπως παιδιά, ηλικιωμένοι ή ασθενείς με νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια. Ωστόσο, λόγω της χαμηλής πρόσληψης της αμπροξόλης στο κεντρικό νευρικό σύστημα, δεν αναμένονται σημαντικές διαφορές στο προφίλ αλληλεπιδράσεων σε αυτούς τους πληθυσμούς.

 

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Α. Αντενδείξεις

Δεν υπάρχουν απόλυτες αντενδείξεις για τη χρήση της αμπροξόλης. Ωστόσο, σε ασθενείς με ενεργό γαστρική έλκος συνιστάται ιδιαίτερη προσοχή κατά τη χορήγηση του φαρμάκου. Η αμπροξόλη θα πρέπει να αποφεύγεται σε περιπτώσεις γνωστής υπερευαισθησίας στη δραστική ουσία ή σε κάποιο από τα έκδοχα του σκευάσματος.

 

Β. Προειδοποιήσεις και Προφυλάξεις

Όπως αναφέρει ο Thomas Weiser, παρά το γεγονός ότι η αμπροξόλη έχει παρόμοια δομή με τους τοπικούς αναισθητικούς παράγοντες, δεν έχουν αναφερθεί κλινικά σημαντικές κεντρικές δράσεις στις συνήθεις θεραπευτικές δόσεις. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην περιορισμένη ικανότητα διέλευσης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού. Ωστόσο, υψηλότερες δόσεις έχουν συσχετιστεί με συμπτώματα νευροτοξικότητας σε πειραματόζωα.

Λόγω της έλλειψης επαρκών δεδομένων ασφάλειας, η χρήση της αμπροξόλης κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου της κύησης δεν συνιστάται. Για γυναίκες που θηλάζουν, δεν υπάρχουν δεδομένα για το εάν η ουσία απεκκρίνεται στο μητρικό γάλα. Επομένως, απαιτείται προσοχή και αξιολόγηση του κινδύνου-οφέλους από τον θεράποντα ιατρό.

 

Φαρμακευτικά Δεδομένα

Α. Διαθέσιμες Φαρμακοτεχνικές Μορφές

Η αμπροξόλη διατίθεται σε διάφορες φαρμακοτεχνικές μορφές, όπως σιρόπια, δισκία, παστίλιες, σκόνες για ανασύσταση, διαλύματα για ενδοφλέβια χορήγηση και διαλύματα για εισπνοή. Αυτή η ποικιλία σκευασμάτων επιτρέπει τη χορήγηση του φαρμάκου μέσω πολλαπλών οδών, συμπεριλαμβανομένων της από του στόματος, της παρεντερικής και της εισπνευστικής.

 

Β. Συσκευασία και Αποθήκευση

Τα σκευάσματα αμπροξόλης διατίθενται σε διάφορες συσκευασίες, όπως φιάλες για τα σιρόπια, αλουμινόφυλλα για τα δισκία και οι αμπούλες για τα ενέσιμα διαλύματα. Οι συσκευασίες αυτές είναι σχεδιασμένες για να διατηρούν την ακεραιότητα και τη σταθερότητα του προϊόντος. Συνήθως συνιστάται η αποθήκευση σε θερμοκρασίες μικρότερες των 30°C, προστατευμένο από το φως και την υγρασία.

 

Γ. Χειρισμός και Ανασύσταση

Για τα στερεά σκευάσματα όπως τα δισκία και οι κόνεις, δεν απαιτούνται ειδικές οδηγίες χειρισμού πέραν της κανονικής προσοχής κατά τη χορήγηση. Για τα παρεντερικά διαλύματα και εκείνα για εισπνοή, πρέπει να ακολουθούνται οι κατάλληλες ασηπτικές τεχνικές ανασύστασης και χορήγησης προκειμένου να αποφευχθεί τυχόν μικροβιακή επιμόλυνση.

 

Ανάπτυξη Ανθεκτικότητας

Α. Μηχανισμοί Ανθεκτικότητας

Δεδομένου ότι η αμπροξόλη δεν είναι αντιμικροβιακός παράγοντας, δεν υπάρχουν γνωστοί μηχανισμοί ανάπτυξης ανθεκτικότητας των μικροοργανισμών έναντι αυτής. Ωστόσο, σε ορισμένες μελέτες έχει παρατηρηθεί ότι η αμπροξόλη μπορεί να τροποποιήσει τη δράση ορισμένων αντιβιοτικών, πιθανώς μέσω επίδρασης στην απορρόφηση ή τον μεταβολισμό τους (όπως αναφέρουν οι Deretic και Timmins στο “Enhancement of lung levels of antibiotics by ambroxol and bromhexine”).

 

Β. Επιδημιολογικά Δεδομένα

Καθώς η αμπροξόλη δεν έχει άμεση αντιμικροβιακή δράση, δεν υπάρχουν διαθέσιμα επιδημιολογικά δεδομένα σχετικά με την ανάπτυξη ανθεκτικότητας μικροοργανισμών εξαιτίας της χρήσης της.

 

Γ. Στρατηγικές Αντιμετώπισης

Αν και η αμπροξόλη δεν σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη ανθεκτικότητας, όταν χρησιμοποιείται ως βοηθητική αγωγή σε λοιμώξεις του αναπνευστικού, είναι σημαντικό να ακολουθούνται οι βέλτιστες πρακτικές για την ορθολογική χρήση των συγχορηγούμενων αντιβιοτικών ώστε να περιοριστεί η ανάπτυξη ανθεκτικότητας στα παθογόνα αυτά.

 

Κλινικά Δεδομένα

Μείζονες Κλινικές Μελέτες

Πολλές κλινικές μελέτες έχουν διεξαχθεί για να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της αμπροξόλης στη θεραπεία διαφόρων αναπνευστικών νοσημάτων. Σε μια ανασκόπηση των Malerba και Ragnoli (“Ambroxol in the 21st century…”), συγκεντρώθηκαν στοιχεία από μελέτες που κατέδειξαν σημαντική βελτίωση των αναπνευστικών συμπτωμάτων και παραμέτρων σε ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, βρογχίτιδα και άσθμα.

Σε μια τυχαιοποιημένη, διπλή-τυφλή μελέτη που συμπεριλήφθηκε στην παραπάνω ανασκόπηση, η χορήγηση αμπροξόλης 60mg ημερησίως για 6 μήνες σε 261 ασθενείς με χρόνια βρογχίτιδα οδήγησε σε στατιστικά σημαντική βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας και μείωση των επεισοδίων παρόξυνσης σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.

 

Συγκριτική Αποτελεσματικότητα

Σε μια άλλη συγκριτική μελέτη που αναφέρεται από τους Malerba και Ragnoli, 360 ασθενείς με χρόνια βρογχίτιδα τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν αμπροξόλη, Ν-ακετυλοκυστεΐνη (ΝΑC) ή εικονικό φάρμακο για 90 ημέρες. Η ομάδα της αμπροξόλης παρουσίασε στατιστικά σημαντική υπεροχή έναντι του εικονικού φαρμάκου στη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας και των συμπτωμάτων, ενώ δεν υπήρξε σημαντική διαφορά μεταξύ αμπροξόλης και ΝΑC.

Σε μια κριτική ανάλυση του Disse (“The pharmacology of ambroxol…”), τονίζεται η ικανότητα της αμπροξόλης να μειώνει την αντίσταση των αεραγωγών και το έργο αναπνοής σε μοντέλα βρογχικής υπερδραστηριότητας, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με βρογχοδιασταλτικούς παράγοντες.

 

Τρέχουσες Κλινικές Δοκιμές

Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων κλινικών δοκιμών ClinicalTrials.gov, υπάρχουν ορισμένες τρέχουσες μελέτες που διερευνούν νέες πιθανές εφαρμογές της αμπροξόλης. Για παράδειγμα, μια τρέχουσα φάση 2 μελέτη εξετάζει την αποτελεσματικότητα της εισπνεόμενης αμπροξόλης στη βελτίωση των συμπτωμάτων σε ενήλικες νοσηλευόμενους ασθενείς με οξεία βρογχίτιδα (NCT04799122).

Επιπλέον, υπάρχουν δοκιμές που διερευνούν τη χρήση της αμπροξόλης ως πρόσθετης θεραπείας στη νόσο του Gaucher και τη νόσο του Parkinson, εκμεταλλευόμενες τις πρόσφατα ανακαλυφθείσες επιδράσεις της στην αυτοφαγία και τον μεταβολισμό λιπιδίων (π.χ. NCT03805786).

 

Σημαντικά Σημεία Σχετικά με το Φάρμακο Ambroxol

• Η αμπροξόλη είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται ευρέως για την αραίωση και αποβολή του παχύρρευστου βλεννογόνου στις αναπνευστικές οδούς.
• Ανήκει στην κατηγορία των εκχυλιστικών και αποχρεμπτικών φαρμάκων (κωδικός ATC R05CB06) και χρησιμοποιείται ως βοηθητική αγωγή σε οξείες και χρόνιες βρογχοπνευμονικές παθήσεις.
• Εκτός από τις εγκεκριμένες ενδείξεις, η αμπροξόλη έχει δείξει ευεργετικά αποτελέσματα στην πρόληψη και αντιμετώπιση του συνδρόμου οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας νεογνών και ενηλίκων.
• Θεωρείται γενικά ασφαλής, με τις πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες να σχετίζονται με ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές. Σπάνιες αλλά σοβαρές αντιδράσεις περιλαμβάνουν αναφυλαξία και σοβαρές δερματικές αντιδράσεις.
• Δεν έχουν αναφερθεί σημαντικές φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις, αν και απαιτείται προσοχή κατά τον συγχορηγισμό με ορισμένα αντιβιοτικά (όπως αναφέρουν οι Deretic και Timmins στο “Enhancement of lung levels of antibiotics…”).
• Η αμπροξόλη δεν φαίνεται να επηρεάζει άμεσα το κεντρικό νευρικό σύστημα στις συνήθεις θεραπευτικές δόσεις, ίσως λόγω περιορισμένης διέλευσης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού.
• Ο Weiser στο άρθρο του “Ambroxol: A CNS Drug?” αναλύει διεξοδικά τα κλινικά και τοξικολογικά δεδομένα που υποδηλώνουν ότι η αμπροξόλη δεν είναι φάρμακο που επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα.
• Πολυάριθμες κλινικές μελέτες έχουν καταδείξει την αποτελεσματικότητα της αμπροξόλης στη βελτίωση αναπνευστικών συμπτωμάτων και παραμέτρων σε διάφορες πνευμονοπάθειες.
• Τρέχουσες κλινικές δοκιμές διερευνούν νέες πιθανές εφαρμογές όπως η θεραπεία οξείας βρογχίτιδας, η νόσος του Gaucher και η νόσο του Parkinson.

Υπογραμμίζεται η ανάγκη για περαιτέρω συμβουλή ειδικού ιατρού σχετικά με τη χρήση της αμπροξόλης και τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες ή αλληλεπιδράσεις.

 

Συνοπτικά

Η αμπροξόλη αποτελεί ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο εκχυλιστικό και αποχρεμπτικό φάρμακο για την αντιμετώπιση παχύρρευστων εκκρίσεων στο αναπνευστικό σύστημα. Με ιστορία που χρονολογείται από το 1979, έχει καθιερωθεί ως βοηθητική αγωγή σε οξείες και χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις. Παρά τις εγκεκριμένες ενδείξεις, φαίνεται να έχει ευεργετικά αποτελέσματα και σε άλλες καταστάσεις. Θεωρείται γενικά ασφαλής, με ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές ως τις πιο συνηθισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες. Δεν έχουν αναφερθεί σημαντικές αλληλεπιδράσεις, αν και συνιστάται προσοχή κατά τον συγχορηγισμό με ορισμένα αντιβιοτικά. Η απορρόφησή της στο κεντρικό νευρικό σύστημα φαίνεται περιορισμένη στις συνήθεις θεραπευτικές δόσεις. Πολλές κλινικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητά της, ενώ διερευνώνται νέες πιθανές εφαρμογές.

gnosiatriki.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η λήψη φαρμάκων χωρίς ιατρική επίβλεψη μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία σας. Ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες που αναγράφονται στις συσκευασίες των φαρμακευτικών σκευασμάτων, καθώς ενδέχεται να υπάρχουν αλλαγές στις προδιαγραφές των προϊόντων που προμηθεύεστε. Τα εμπορικά ονόματα που χρησιμοποιούνται σε αυτό το κείμενο είναι απλώς παραδείγματα δημοφιλών φαρμάκων με τις ουσίες που περιγράφονται, αλλά η ακριβής σύσταση μπορεί να διαφέρει από προϊόν σε προϊόν. Εδώ, η έμφαση δίνεται στις δραστικές ουσίες και όχι στα εμπορικά ονόματα. Τα ονόματα των φαρμάκων παρατίθενται μόνο για την ευκολία των αναγνωστών, αλλά πρέπει να διαβάζετε τις οδηγίες του κάθε σκευάσματος που θα χρησιμοποιήσετε καθώς μπορεί να διαφέρει. Η συνεχής επικοινωνία με τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας είναι απαραίτητη. Μην καταφεύγετε ποτέ στην αυτοχορήγηση φαρμάκων, γιατί εκθέτετε την υγεία σας σε σημαντικούς κινδύνους.

 

Βιβλιογραφία

• Malerba, M., & Ragnoli, B. (2008). Ambroxol in the 21st century: pharmacological and clinical update. Expert opinion on drug metabolism & …. Taylor & Francis
• Weiser, T. (2008). Ambroxol: a CNS drug? CNS neuroscience & therapeutics. Wiley Online Library
• Disse, B. G. (1987). The pharmacology of ambroxol–review and new results. European Journal of Respiratory Diseases …. Europe PMC

 

Συχνές Ερωτήσεις