Donepezil (φάρμακο Zakalmer): Οδηγίες Χρήσης – Ενδείξεις – Παρενέργειες

Γενικές Πληροφορίες για το Donepezil (φάρμακο Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α.)

Το Donepezil (δονεπεζίλη) είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της νόσου Alzheimer. Μερικά από τα δημοφιλή εμπορικά σκευάσματα που περιέχουν δονεπεζίλη είναι τα Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α. Η δονεπεζίλη ανήκει στην κατηγορία των αναστολέων της ακετυλοχολινεστεράσης και δρα αυξάνοντας τα επίπεδα ακετυλοχολίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στις γνωστικές λειτουργίες και τη μνήμη.

Η δονεπεζίλη αναπτύχθηκε από την φαρμακευτική εταιρεία Eisai και εγκρίθηκε για πρώτη φορά από τον FDA το 1996 για τη θεραπεία της ήπιας έως μέτριας νόσου Alzheimer. Έκτοτε, έχει γίνει ένα από τα πιο ευρέως συνταγογραφούμενα φάρμακα για τη νόσο Alzheimer παγκοσμίως.

Στη συνέχεια, θα αναλύσουμε επιστημονικές μελέτες και έρευνες σχετικά με τη δονεπεζίλη, εστιάζοντας στη φαρμακοδυναμική, τη μοριακή δομή, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του φαρμάκου. Οι πληροφορίες αυτές προέρχονται από έγκυρα ιατρικά περιοδικά και επιστημονικές δημοσιεύσεις.

Η δονεπεζίλη είναι ένας εκλεκτικός, μη ανταγωνιστικός και αναστρέψιμος αναστολέας της ακετυλοχολινεστεράσης (AChE), του ενζύμου που διασπά τον νευροδιαβιβαστή ακετυλοχολίνη (ACh) στις χολινεργικές συνάψεις. Αναστέλλοντας την AChE, η δονεπεζίλη αυξάνει τη διαθεσιμότητα και τη διάρκεια δράσης της ACh στον εγκέφαλο, ενισχύοντας έτσι τη χολινεργική νευροδιαβίβαση (Rajput & Butani, 2022).

Η μοριακή δομή της δονεπεζίλης αποτελείται από μια ινδανόνη συνδεδεμένη με μια πιπεριδίνη μέσω μιας αιθυλενοδιαμίνης. Αυτή η δομή επιτρέπει στο μόριο να προσδένεται με υψηλή συγγένεια και εκλεκτικότητα στο ενεργό κέντρο της AChE (Al Harthi et al., 2019). Η δονεπεζίλη έχει επίσης μια μακρά διάρκεια δράσης λόγω της αργής αποδέσμευσής της από το ένζυμο.

Φαρμακολογικά, η δονεπεζίλη κατατάσσεται ως αντιχολινεστερασικός παράγοντας και χρησιμοποιείται κυρίως για τη συμπτωματική θεραπεία της νόσου Alzheimer. Ωστόσο, ερευνάται επίσης για πιθανές θεραπευτικές εφαρμογές σε άλλες γνωστικές διαταραχές και νευρολογικές παθήσεις (Sutthapitaksakul et al., 2021).

 

Θεραπευτικές χρήσεις

Το donepezil είναι εγκεκριμένο για τη θεραπεία των ακόλουθων παθήσεων:

• Ήπια έως μέτρια νόσος Alzheimer: Το donepezil χρησιμοποιείται για τη βελτίωση των γνωστικών λειτουργιών και τη διαχείριση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με ήπια έως μέτρια νόσο Alzheimer (Rajput & Butani, 2022).
• Σοβαρή νόσος Alzheimer: Σε υψηλότερες δόσεις, το donepezil μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της σοβαρής νόσου Alzheimer, βελτιώνοντας τη γνωστική λειτουργία και τις καθημερινές δραστηριότητες (Al Harthi et al., 2019).

 

Περιορισμοί χρήσης και Μέτρα προφύλαξης

• Το donepezil (φάρμακο Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α.) δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε ασθενείς με γνωστή υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε οποιοδήποτε από τα έκδοχα του φαρμάκου.
• Απαιτείται προσοχή σε ασθενείς με ιστορικό έλκους στομάχου ή δωδεκαδακτύλου, καθώς το donepezil μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο γαστρεντερικής αιμορραγίας (Sutthapitaksakul et al., 2021).
• Οι ασθενείς με καρδιακές παθήσεις, άσθμα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια πρέπει να παρακολουθούνται στενά κατά τη διάρκεια της θεραπείας με donepezil.

 

Ειδικές συστάσεις για ευπαθείς ομάδες

• Ηλικιωμένοι ασθενείς: Δεν απαιτείται προσαρμογή της δόσης σε ηλικιωμένους ασθενείς, ωστόσο, συνιστάται στενή παρακολούθηση για ανεπιθύμητες ενέργειες (Rajput & Butani, 2022).
• Ασθενείς με ηπατική ή νεφρική δυσλειτουργία: Το donepezil πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή σε ασθενείς με ηπατική ή νεφρική δυσλειτουργία, και ενδέχεται να απαιτείται προσαρμογή της δόσης (Al Harthi et al., 2019).
• Έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες: Η χρήση του donepezil κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού πρέπει να γίνεται μόνο όταν τα οφέλη υπερτερούν των πιθανών κινδύνων.

 

Δοσολογικό σχήμα και τρόπος λήψης

• Ήπια έως μέτρια νόσος Alzheimer: Η συνιστώμενη αρχική δόση είναι 5 mg μία φορά την ημέρα, που μπορεί να αυξηθεί σε 10 mg μία φορά την ημέρα μετά από 4-6 εβδομάδες, ανάλογα με την ανταπόκριση και την ανεκτικότητα του ασθενούς (Sutthapitaksakul et al., 2021).
• Σοβαρή νόσος Alzheimer: Η συνιστώμενη δόση είναι 10 mg μία φορά την ημέρα, που μπορεί να αυξηθεί σε 23 mg μία φορά την ημέρα μετά από τουλάχιστον 3 μήνες θεραπείας με τη δόση των 10 mg/ημέρα (Rajput & Butani, 2022).
• Το donepezil μπορεί να λαμβάνεται με ή χωρίς τροφή. Τα δισκία πρέπει να καταπίνονται ολόκληρα με νερό.

 

Οδηγίες σε περίπτωση παράληψης δόσης

• Εάν ο ασθενής ξεχάσει να πάρει μια δόση, θα πρέπει να την πάρει αμέσως μόλις το θυμηθεί. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, θα πρέπει να παραλείψει τη δόση που ξέχασε και να συνεχίσει με το κανονικό δοσολογικό σχήμα.
• Δεν πρέπει να λαμβάνεται διπλή δόση για να αναπληρωθεί η δόση που παραλείφθηκε.

 

Τοξικότητα και αντιμετώπιση υπερδοσολογίας

• Τα συμπτώματα υπερδοσολογίας με donepezil (φάρμακο Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α.) περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, σιελόρροια, εφίδρωση, βραδυκαρδία, υπόταση, αναπνευστική καταστολή και σπασμούς (Al Harthi et al., 2019).
• Σε περίπτωση υπερδοσολογίας, η θεραπεία είναι υποστηρικτική και συμπτωματική. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ατροπίνη για την αντιμετώπιση της βραδυκαρδίας και των χολινεργικών συμπτωμάτων (Sutthapitaksakul et al., 2021).
• Η αιμοδιύλιση δεν αναμένεται να είναι αποτελεσματική στην απομάκρυνση του donepezil λόγω της υψηλής πρωτεϊνικής σύνδεσης του φαρμάκου.

 

Ανεπιθύμητες ενέργειες

• Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες του donepezil περιλαμβάνουν διάρροια, ναυτία, έμετο, απώλεια όρεξης, κοιλιακό άλγος, κεφαλαλγία, ζάλη, αϋπνία και κόπωση (Rajput & Butani, 2022).
• Λιγότερο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν μυϊκές κράμπες, βραδυκαρδία, συγκοπή, γαστρεντερική αιμορραγία και ψευδαισθήσεις (Al Harthi et al., 2019).
• Οι ασθενείς και οι φροντιστές τους θα πρέπει να ενημερώνουν άμεσα τον γιατρό εάν παρατηρήσουν οποιαδήποτε ανησυχητικά συμπτώματα ή ανεπιθύμητες ενέργειες κατά τη διάρκεια της θεραπείας με donepezil.

 

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου

Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα

• Το donepezil μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλους αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης, όπως η ριβαστιγμίνη και η γαλανταμίνη, αυξάνοντας τον κίνδυνο χολινεργικών ανεπιθύμητων ενεργειών (Sutthapitaksakul et al., 2021).
• Τα φάρμακα με αντιχολινεργικές ιδιότητες, όπως η ατροπίνη, η οξυβουτυνίνη και ορισμένα αντικαταθλιπτικά, μπορεί να μειώσουν την αποτελεσματικότητα του donepezil (Rajput & Butani, 2022).
• Η συγχορήγηση donepezil με φάρμακα που επηρεάζουν το CYP3A4 ή το CYP2D6, όπως η κετοκοναζόλη, η φλουοξετίνη και η κινιδίνη, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα του donepezil στο αίμα (Al Harthi et al., 2019).

 

Αλληλεπιδράσεις με τρόφιμα και ποτά

• Η τροφή δεν επηρεάζει σημαντικά την απορρόφηση ή τη βιοδιαθεσιμότητα του donepezil, επομένως το φάρμακο μπορεί να λαμβάνεται με ή χωρίς γεύματα (Sutthapitaksakul et al., 2021).
• Η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να γίνεται με προσοχή κατά τη διάρκεια της θεραπείας με donepezil, καθώς μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών όπως η ζάλη και η υπόταση (Rajput & Butani, 2022).
• Οι ασθενείς θα πρέπει να συμβουλεύονται τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό τους προτού καταναλώσουν οποιαδήποτε νέα τρόφιμα, ποτά ή συμπληρώματα διατροφής ενώ λαμβάνουν donepezil.

 

Συμπληρωματικά στοιχεία

Φαινόμενα αντοχής στη θεραπεία

Παρά την αποτελεσματικότητα του donepezil (φάρμακο Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α.) στη θεραπεία της νόσου Alzheimer, ορισμένοι ασθενείς ενδέχεται να εμφανίσουν φαινόμενα αντοχής στη θεραπεία με την πάροδο του χρόνου. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε προοδευτικές παθολογικές μεταβολές στον εγκέφαλο που σχετίζονται με τη νόσο, καθώς και σε γενετικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ανταπόκριση στο φάρμακο (Sutthapitaksakul et al., 2021). Σε περιπτώσεις μειωμένης ανταπόκρισης, ο γιατρός μπορεί να προσαρμόσει τη δόση του donepezil ή να εξετάσει εναλλακτικές θεραπευτικές προσεγγίσεις.

 

Αποτελέσματα προκλινικών και κλινικών ερευνών

Προκλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι το donepezil βελτιώνει τη γνωστική λειτουργία και μειώνει τις παθολογικές μεταβολές που σχετίζονται με τη νόσο Alzheimer σε ζωικά μοντέλα (Al Harthi et al., 2019). Κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα του donepezil (φάρμακο Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α.) στη βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας, της συμπεριφοράς και της λειτουργικότητας σε ασθενείς με ήπια έως μέτρια νόσο Alzheimer (Rajput & Butani, 2022). Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι το donepezil μπορεί να είναι αποτελεσματικό και στη θεραπεία της σοβαρής νόσου Alzheimer.

 

Μελέτες μετά την κυκλοφορία, ασφάλεια και φαρμακοκινητική

Μελέτες μετά την κυκλοφορία του donepezil έχουν επιβεβαιώσει το ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας του φαρμάκου, με τις ανεπιθύμητες ενέργειες να είναι γενικά ήπιες και παροδικές (Sutthapitaksakul et al., 2021). Ωστόσο, έχουν αναφερθεί σπάνιες περιπτώσεις σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως ραβδομυόλυση και νευροληπτικό κακόηθες σύνδρομο, που απαιτούν προσεκτική παρακολούθηση (Rajput & Butani, 2022).

Φαρμακοκινητικές μελέτες έχουν δείξει ότι το donepezil απορροφάται ταχέως και σχεδόν πλήρως μετά από του στόματος χορήγηση, με μέγιστες συγκεντρώσεις στο πλάσμα να επιτυγχάνονται εντός 3-4 ωρών. Το φάρμακο μεταβολίζεται κυρίως στο ήπαρ μέσω των ενζύμων CYP3A4 και CYP2D6 και αποβάλλεται κυρίως μέσω των νεφρών (Al Harthi et al., 2019). Ο χρόνος ημίσειας ζωής του donepezil είναι περίπου 70 ώρες, επιτρέποντας τη χορήγηση μία φορά την ημέρα.

 

Αξιολόγηση σε σχέση με εναλλακτικές θεραπείες

Το donepezil (φάρμακο Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α.) αποτελεί μία από τις κύριες φαρμακολογικές επιλογές για τη θεραπεία της νόσου Alzheimer, μαζί με άλλους αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης, όπως η ριβαστιγμίνη και η γαλανταμίνη, καθώς και τον ανταγωνιστή των NMDA υποδοχέων, μεμαντίνη. Συγκριτικές μελέτες έχουν δείξει ότι το donepezil (φάρμακο Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α.) έχει παρόμοια αποτελεσματικότητα με τη ριβαστιγμίνη και τη γαλανταμίνη στη βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας και της συνολικής κλινικής εικόνας σε ασθενείς με ήπια έως μέτρια νόσο Alzheimer (Sutthapitaksakul et al., 2021). Ωστόσο, το προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών και η ανεκτικότητα μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των φαρμάκων, επηρεάζοντας την επιλογή της θεραπείας για τον εκάστοτε ασθενή.

 

Ευρήματα από συνθετικές μελέτες και μετα-αναλύσεις

Συνθετικές μελέτες και μετα-αναλύσεις έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του donepezil (φάρμακο Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α.) στη θεραπεία της νόσου Alzheimer. Μια μετα-ανάλυση από τους Rajput και Butani (2022) έδειξε ότι το donepezil βελτιώνει σημαντικά τη γνωστική λειτουργία, τη συμπεριφορά και τη λειτουργικότητα σε ασθενείς με ήπια έως μέτρια νόσο Alzheimer σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Επιπλέον, η συστηματική ανασκόπηση από τους Al Harthi et al. (2019) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το donepezil είναι γενικά καλά ανεκτό, με τις ανεπιθύμητες ενέργειες να είναι κυρίως ήπιες και παροδικές. Ωστόσο, οι συγγραφείς επισήμαναν την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα σχετικά με τη μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και ασφάλεια του φαρμάκου.

 

Μελλοντικοί ερευνητικοί στόχοι και προοπτικές

Παρά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα των μελετών για το donepezil, υπάρχουν ακόμα πολλά περιθώρια για περαιτέρω έρευνα και βελτίωση της θεραπείας της νόσου Alzheimer. Μελλοντικοί ερευνητικοί στόχοι περιλαμβάνουν την ανάπτυξη νέων φαρμακοτεχνικών μορφών του donepezil, όπως ρινικά εκνεφώματα ή διαδερμικά έμπλαστρα, για τη βελτίωση της βιοδιαθεσιμότητας και της ευκολίας χορήγησης του φαρμάκου (Al Harthi et al., 2019). Επιπλέον, η διερεύνηση του συνδυασμού του donepezil με άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις, όπως η γνωστική αποκατάσταση ή οι νευροπροστατευτικοί παράγοντες, μπορεί να οδηγήσει σε πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για τη διαχείριση της νόσου Alzheimer (Sutthapitaksakul et al., 2021). Τέλος, η έρευνα σχετικά με τους γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ανταπόκριση στο donepezil θα μπορούσε να διευκολύνει την εξατομικευμένη θεραπεία για τους ασθενείς με νόσο Alzheimer.

 

Επιγραμματικά

Το donepezil (φάρμακο Zakalmer, Aricept, Yasnal κ.α.) είναι ένας αναστολέας της ακετυλοχολινεστεράσης που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ήπιας έως μέτριας και σοβαρής νόσου Alzheimer. Δρα αυξάνοντας τα επίπεδα ακετυλοχολίνης στον εγκέφαλο, βελτιώνοντας τη γνωστική λειτουργία, τη συμπεριφορά και τη λειτουργικότητα των ασθενών. Το donepezil λαμβάνεται από του στόματος μία φορά την ημέρα, με ή χωρίς τροφή. Οι συνήθεις ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν ναυτία, διάρροια, απώλεια όρεξης και αϋπνία. Απαιτείται προσοχή σε ασθενείς με ιστορικό έλκους στομάχου ή δωδεκαδακτύλου, καρδιακές παθήσεις, άσθμα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Το donepezil μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα, επομένως είναι σημαντικό οι ασθενείς να ενημερώνουν τον γιατρό τους για όλα τα φάρμακα που λαμβάνουν. Μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του donepezil, αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα σχετικά με τη μακροχρόνια χρήση του και τις πιθανές νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις.

gnosiatriki.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η λήψη φαρμάκων χωρίς ιατρική επίβλεψη μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία σας. Ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες που αναγράφονται στις συσκευασίες των φαρμακευτικών σκευασμάτων, καθώς ενδέχεται να υπάρχουν αλλαγές στις προδιαγραφές των προϊόντων που προμηθεύεστε. Τα εμπορικά ονόματα που χρησιμοποιούνται σε αυτό το κείμενο είναι απλώς παραδείγματα δημοφιλών φαρμάκων με τις ουσίες που περιγράφονται, αλλά η ακριβής σύσταση μπορεί να διαφέρει από προϊόν σε προϊόν. Εδώ, η έμφαση δίνεται στις δραστικές ουσίες και όχι στα εμπορικά ονόματα. Τα ονόματα των φαρμάκων παρατίθενται μόνο για την ευκολία των αναγνωστών, αλλά πρέπει να διαβάζετε τις οδηγίες του κάθε σκευάσματος που θα χρησιμοποιήσετε καθώς μπορεί να διαφέρει. Η συνεχής επικοινωνία με τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας είναι απαραίτητη. Μην καταφεύγετε ποτέ στην αυτοχορήγηση φαρμάκων, γιατί εκθέτετε την υγεία σας σε σημαντικούς κινδύνους.

 

Βιβλιογραφία

1. Al Harthi, S., Alavi, S. E., Radwan, M. A., El Khatib, M. M., & AlSarra, I. A. (2019). Nasal delivery of donepezil HCl-loaded hydrogels for the treatment of Alzheimer’s disease. Scientific reports, 9(1), 9563. nature.com
2. Rajput, A., & Butani, S. (2022). Donepezil HCl liposomes: Development, characterization, cytotoxicity, and pharmacokinetic study. AAPS PharmSciTech, 23(3), 1-14. link.springer
3. Sutthapitaksakul, L., Dass, C. R., & Sriamornsak, P. (2021). Donepezil—An updated review of challenges in dosage form design. Journal of Drug Delivery Science and Technology, 66, 102852. sciencedirect

 

Συχνές Ερωτήσεις