Αλπραζολάμη (φάρμακο Xanax): Φύλλο Οδηγιών Χρήσης – Παρενέργειες – Ενδείξεις

Γενικές Πληροφορίες για την αλπραζολάμη (φάρμακο Xanax, Cassadan, κ.α.)

Η αλπραζολάμη είναι ένα συνταγογραφούμενο φάρμακο που ανήκει στην κατηγορία των βενζοδιαζεπινών. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία διαταραχών άγχους, κρίσεων πανικού και ορισμένων περιπτώσεων αϋπνίας. Ένα από τα πιο γνωστά εμπορικά σκευάσματα της αλπραζολάμης είναι το Xanax, ενώ κυκλοφορούν και άλλα όπως το Cassadan, το Alprox κ.α.

Η αλπραζολάμη (φάρμακο Xanax, Alprox κ.α.) ανακαλύφθηκε από τον Κροάτη χημικό Leo Sternbach και την ομάδα του στα εργαστήρια της φαρμακευτικής εταιρείας Upjohn (πλέον μέρος της Pfizer) το 1969. Εγκρίθηκε για ιατρική χρήση στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1981. Έκτοτε, έχει γίνει ένα από τα πιο ευρέως συνταγογραφούμενα φάρμακα παγκοσμίως.

Στο παρόν άρθρο θα αναλυθούν πρόσφατες επιστημονικές μελέτες και ιατρικά περιοδικά που διερευνούν τις φαρμακολογικές ιδιότητες, τη χρήση και τις πιθανές παρενέργειες της αλπραζολάμης. Σκοπός είναι η παροχή αντικειμενικής και τεκμηριωμένης πληροφόρησης στο ευρύ κοινό, με έμφαση στην ελληνική πραγματικότητα.

 

Φαρμακοδυναμική, Μοριακή δομή και Φαρμακολογική κατηγοριοποίηση

Η αλπραζολάμη ανήκει στην κατηγορία των τριαζολο-βενζοδιαζεπινών, μια υποκατηγορία των βενζοδιαζεπινών. Η μοριακή της δομή χαρακτηρίζεται από την παρουσία ενός τριαζολικού δακτυλίου συμπυκνωμένου στον βασικό βενζοδιαζεπινικό σκελετό (Jalali Sarvestani & Majedi, 2020). Αυτή η δομική τροποποίηση προσδίδει στην αλπραζολάμη ισχυρότερες αγχολυτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες σε σχέση με άλλες βενζοδιαζεπίνες.

Ο κύριος μηχανισμός δράσης της αλπραζολάμης είναι η πρόσδεση και ενίσχυση της δραστικότητας των υποδοχέων GABA-A στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Το GABA (γ-αμινοβουτυρικό οξύ) είναι ο κύριος ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο. Η ενεργοποίηση των GABA-A υποδοχέων οδηγεί σε εισροή ιόντων χλωρίου στα νευρικά κύτταρα, προκαλώντας υπερπόλωση της κυτταρικής μεμβράνης και μείωση της νευρωνικής διεγερσιμότητας (Huang et al., 2018). Αυτή η διαδικασία είναι υπεύθυνη για τις αγχολυτικές, ηρεμιστικές, αντισπασμωδικές και αντιεπιληπτικές ιδιότητες της αλπραζολάμης.

Σε φαρμακολογικό επίπεδο, η αλπραζολάμη κατατάσσεται στην κατηγορία των αγχολυτικών και ηρεμιστικών φαρμάκων. Συγκεκριμένα, ανήκει στις βενζοδιαζεπίνες βραχείας δράσης, με χρόνο ημίσειας ζωής περίπου 11 ώρες (Deacon et al., 2016). Αυτό σημαίνει ότι η δράση της είναι σχετικά σύντομη σε σύγκριση με άλλες βενζοδιαζεπίνες, γεγονός που την καθιστά κατάλληλη για τη διαχείριση οξέων συμπτωμάτων άγχους και πανικού.

 

Ενδείξεις και Οδηγίες Χρήσεως για το Xanax

Το Xanax (αλπραζολάμη) ενδείκνυται για τη θεραπεία των ακόλουθων καταστάσεων:

• Διαταραχές άγχους, συμπεριλαμβανομένης της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής (GAD)
• Διαταραχή πανικού, με ή χωρίς αγοραφοβία
• Βραχυπρόθεσμη συμπτωματική ανακούφιση από το άγχος
• Αγχώδεις καταστάσεις που σχετίζονται με κατάθλιψη

Η συνιστώμενη δόση εκκίνησης για ενήλικες είναι 0,25-0,5 mg τρεις φορές ημερησίως. Η δόση μπορεί να αυξηθεί σταδιακά ανάλογα με τις ανάγκες και την ανοχή του ασθενούς, με μέγιστη ημερήσια δόση τα 4 mg (Yeh et al., 2020).

 

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Η αλπραζολάμη αντενδείκνυται σε ασθενείς με:

• Υπερευαισθησία στην αλπραζολάμη ή σε άλλες βενζοδιαζεπίνες
• Οξεία στενογωνιακή γλαυκώμα
• Σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια
• Σοβαρή ηπατική ανεπάρκεια

Ειδικές συστάσεις για ευπαθείς ομάδες (παιδιά, εγκύους και ηλικιωμένους):

• Παιδιά και έφηβοι: Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της αλπραζολάμης σε παιδιά κάτω των 18 ετών δεν έχει τεκμηριωθεί επαρκώς.
• Έγκυες γυναίκες: Η χρήση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να προκαλέσει συγγενείς ανωμαλίες και σύνδρομο αποστέρησης στο νεογνό. Συνιστάται η αποφυγή χρήσης.
• Ηλικιωμένοι: Οι ηλικιωμένοι ασθενείς μπορεί να είναι πιο ευαίσθητοι στις ανεπιθύμητες ενέργειες. Συνιστάται η έναρξη θεραπείας με χαμηλότερες δόσεις.

 

Παρενέργειες

Οι συχνότερες παρενέργειες της αλπραζολάμης περιλαμβάνουν:

• Υπνηλία και ζάλη
• Αδυναμία και κόπωση
• Αταξία και διαταραχές συντονισμού
• Αμνησία ή διαταραχές μνήμης
• Ευερεθιστότητα και επιθετικότητα
• Θολή όραση
• Γαστρεντερικές διαταραχές (ναυτία, δυσκοιλιότητα)

Σπανιότερα, μπορεί να εμφανιστούν παράδοξες αντιδράσεις όπως άγχος, διέγερση, ευερεθιστότητα, επιθετικότητα, ψευδαισθήσεις ή μανία (Deacon et al., 2016).

 

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα:

• Η ταυτόχρονη χρήση με άλλα κατασταλτικά του ΚΝΣ (οπιοειδή, βαρβιτουρικά, αντιψυχωσικά) μπορεί να ενισχύσει την κατασταλτική δράση.
• Οι αναστολείς του CYP3A4 (κετοκοναζόλη, ιτρακοναζόλη, ριτοναβίρη) μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα της αλπραζολάμης στο αίμα.
• Οι επαγωγείς του CYP3A4 (καρβαμαζεπίνη, φαινυτοΐνη) μπορεί να μειώσουν τα επίπεδα της αλπραζολάμης.

Αλληλεπιδράσεις με τρόφιμα και ποτά:

• Η ταυτόχρονη κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να ενισχύσει την κατασταλτική δράση στο ΚΝΣ και πρέπει να αποφεύγεται (Huang et al., 2018).
• Ο χυμός γκρέιπφρουτ μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα της αλπραζολάμης στο αίμα.

 

Δοσολογικό σχήμα και τρόπος λήψης

• Η δόση πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και την ανταπόκριση του ασθενούς.
• Τα δισκία πρέπει να λαμβάνονται από το στόμα, ολόκληρα με νερό.
• Η διάρκεια θεραπείας πρέπει να είναι όσο το δυνατόν συντομότερη. Η ανάγκη συνέχισης της θεραπείας πρέπει να επαναξιολογείται τακτικά.

Οδηγίες σε περίπτωση παράληψης δόσης:

• Εάν παραλειφθεί μια δόση, πρέπει να ληφθεί το συντομότερο δυνατό. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, η παραληφθείσα δόση πρέπει να παραλειφθεί και το κανονικό δοσολογικό σχήμα πρέπει να συνεχιστεί.
• Δεν πρέπει να λαμβάνεται διπλή δόση για την αναπλήρωση της παραληφθείσας.

 

Υπερβολική Δόση

Τα συμπτώματα υπερδοσολογίας με αλπραζολάμη περιλαμβάνουν:

• Υπνηλία
• Σύγχυση και αποπροσανατολισμό
• Μειωμένα αντανακλαστικά
• Αταξία
• Υπόταση
• Αναπνευστική καταστολή
• Σπανίως, κώμα

Σε περίπτωση υπερδοσολογίας, συνιστάται η υποστηρικτική και συμπτωματική αντιμετώπιση. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί φλουμαζενίλη ως αντίδοτο.

 

Φύλαξη Φαρμάκου

• Φυλάσσετε σε θερμοκρασία δωματίου (15-30°C).
• Κρατήστε το μακριά από την υγρασία και το άμεσο ηλιακό φως.
• Φυλάσσετε στην αρχική συσκευασία.
• Κρατήστε το μακριά από παιδιά.

 

Ανάλυση Δραστικής Ουσίας της αλπραζολάμης (φάρμακο Xanax, Cassadan, Alprox κ.α.)

Η αλπραζολάμη, η δραστική ουσία του Xanax και άλλων εμπορικών σκευασμάτων, είναι μια τριαζολο-βενζοδιαζεπίνη με ισχυρές αγχολυτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες. Η μοριακή της δομή χαρακτηρίζεται από έναν τριαζολικό δακτύλιο συμπυκνωμένο στον βασικό βενζοδιαζεπινικό σκελετό, προσδίδοντας ενισχυμένη δραστικότητα σε σύγκριση με άλλες βενζοδιαζεπίνες (Jalali Sarvestani & Majedi, 2020).

 

Φαρμακοκινητική

Η αλπραζολάμη απορροφάται ταχέως μετά την από του στόματος χορήγηση, με μέγιστες συγκεντρώσεις στο πλάσμα εντός 1-2 ωρών. Η βιοδιαθεσιμότητα κυμαίνεται από 80% έως 100%. Η αλπραζολάμη μεταβολίζεται εκτενώς στο ήπαρ μέσω του κυτοχρώματος P450 3A4 (CYP3A4), με αποτέλεσμα τον σχηματισμό αρκετών μεταβολιτών, ορισμένοι από τους οποίους είναι φαρμακολογικά δραστικοί. Ο χρόνος ημιζωής είναι περίπου 11 ώρες, επιτρέποντας τη χορήγηση πολλαπλών ημερήσιων δόσεων (Deacon et al., 2016).

 

Αποτελεσματικότητα – Κλινικές Μελέτες για το Xanax

Η αποτελεσματικότητα της αλπραζολάμης έχει τεκμηριωθεί σε πολυάριθμες προκλινικές και κλινικές μελέτες. Σε δοκιμές σε ζώα, η αλπραζολάμη επέδειξε ισχυρή αγχολυτική δράση σε μοντέλα συμπεριφοράς. Κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους έχουν καταδείξει την αποτελεσματικότητά της στη θεραπεία της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής (GAD), της διαταραχής πανικού και των αγχωδών καταστάσεων που σχετίζονται με κατάθλιψη. Μελέτες μετά την κυκλοφορία έχουν επιβεβαιώσει το ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας και ανεκτικότητας της αλπραζολάμης όταν χρησιμοποιείται σύμφωνα με τις συνιστώμενες οδηγίες.

 

Αξιολόγηση σε σχέση με εναλλακτικές θεραπείες

Συγκριτικές μελέτες και μετα-αναλύσεις έχουν αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της αλπραζολάμης σε σχέση με άλλες θεραπείες για τις αγχώδεις διαταραχές. Σε σύγκριση με άλλες βενζοδιαζεπίνες, η αλπραζολάμη έχει επιδείξει παρόμοια ή ανώτερη αποτελεσματικότητα με πιο ευνοϊκό προφίλ ανεκτικότητας (Yeh et al., 2020). Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση βενζοδιαζεπινών μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη ανοχής, εξάρτησης και συμπτωμάτων στέρησης. Ως εκ τούτου, οι μελλοντικοί ερευνητικοί στόχοι επικεντρώνονται στην ανάπτυξη νέων θεραπειών με βελτιωμένα προφίλ ασφάλειας και αποτελεσματικότητας για τη μακροχρόνια διαχείριση του άγχους.

 

Επιγραμματικά

Η αλπραζολάμη (φάρμακο Xanax, Cassadan, Alprox κ.α.) είναι μια ισχυρή βενζοδιαζεπίνη που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των αγχωδών διαταραχών και των κρίσεων πανικού. Ανήκει στην κατηγορία των τριαζολο-βενζοδιαζεπινών, με χαρακτηριστική μοριακή δομή που ενισχύει τη δραστικότητά της. Η αλπραζολάμη δρα στους υποδοχείς GABA-A του κεντρικού νευρικού συστήματος, προκαλώντας καταστολή και μείωση του άγχους.

Οι κύριες ενδείξεις της αλπραζολάμης περιλαμβάνουν τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή (GAD) , τη διαταραχή πανικού και τις αγχώδεις καταστάσεις που σχετίζονται με κατάθλιψη . Η αποτελεσματικότητά της έχει τεκμηριωθεί σε πολυάριθμες κλινικές μελέτες. Ωστόσο, η χρήση της πρέπει να γίνεται με προσοχή λόγω του κινδύνου εξάρτησης και ανάπτυξης ανοχής.

Οι συχνότερες παρενέργειες της αλπραζολάμης περιλαμβάνουν υπνηλία, ζάλη, αδυναμία, αταξία και διαταραχές μνήμης . Σπανιότερα, μπορεί να εμφανιστούν παράδοξες αντιδράσεις όπως διέγερση, ευερεθιστότητα και επιθετικότητα. Η ταυτόχρονη χρήση με άλλα κατασταλτικά του ΚΝΣ, όπως το αλκοόλ, πρέπει να αποφεύγεται.

Η αλπραζολάμη μεταβολίζεται στο ήπαρ μέσω του CYP3A4 και αποβάλλεται κυρίως από τους νεφρούς. Ο χρόνος ημιζωής είναι περίπου 11 ώρες, επιτρέποντας τη χορήγηση πολλαπλών ημερήσιων δόσεων. Η δοσολογία πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με την ανταπόκριση του ασθενούς και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.

Συγκριτικά με άλλες βενζοδιαζεπίνες, η αλπραζολάμη έχει επιδείξει παρόμοια ή ανώτερη αποτελεσματικότητα με πιο ευνοϊκό προφίλ ανεκτικότητας. Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση και σύνδρομο στέρησης. Μελλοντικές έρευνες στοχεύουν στην ανάπτυξη νέων θεραπειών με βελτιωμένα προφίλ ασφάλειας και αποτελεσματικότητας για τη διαχείριση του άγχους.

gnosiatriki.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η λήψη φαρμάκων χωρίς ιατρική επίβλεψη μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία σας. Ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες που αναγράφονται στις συσκευασίες των φαρμακευτικών σκευασμάτων, καθώς ενδέχεται να υπάρχουν αλλαγές στις προδιαγραφές των προϊόντων που προμηθεύεστε. Τα εμπορικά ονόματα που χρησιμοποιούνται σε αυτό το κείμενο είναι απλώς παραδείγματα δημοφιλών φαρμάκων με τις ουσίες που περιγράφονται, αλλά η ακριβής σύσταση μπορεί να διαφέρει από προϊόν σε προϊόν. Εδώ, η έμφαση δίνεται στις δραστικές ουσίες και όχι στα εμπορικά ονόματα. Τα ονόματα των φαρμάκων παρατίθενται μόνο για την ευκολία των αναγνωστών, αλλά πρέπει να διαβάζετε τις οδηγίες του κάθε σκευάσματος που θα χρησιμοποιήσετε καθώς μπορεί να διαφέρει. Η συνεχής επικοινωνία με τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας είναι απαραίτητη. Μην καταφεύγετε ποτέ στην αυτοχορήγηση φαρμάκων, γιατί εκθέτετε την υγεία σας σε σημαντικούς κινδύνους.

 

Βιβλιογραφία

1. Yeh CB, Tsai MC, Teng YH, Ku MS. Association of alprazolam with major cardiovascular events in patients with hypertension. Journal of Evaluation in Clinical Practice. 2020. onlinelibrary.wiley.com
2. Huang Z, Xu Z, Wang H, Zhao ZQ. Influence of ethanol on the metabolism of alprazolam. Expert Opinion on Drug Metabolism & Toxicology. 2018. tandfonline.com
3. Jalali Sarvestani MR, Majedi S. A DFT study on the interaction of alprazolam with fullerene (C20). Journal of Chemistry Letters. 2020. jchemlett.com
4. Deacon RM, Nielsen S, Leung G, Rivas G. Alprazolam use and related harm among opioid substitution treatment clients–12 months follow up after regulatory rescheduling. International Journal of Drug Policy. 2016. sciencedirect.com

 

Συχνές Ερωτήσεις