Ασικλοβίρη (φάρμακο Aciclovir): Φύλλο Οδηγιών Χρήσης – Παρενέργειες – Ενδείξεις

Γενικές Πληροφορίες για την ασικλοβίρη (φάρμακο Aciclovir, Zovirax, Zyclir, Aciclovir Mylan κ.α.)

Η ασικλοβίρη (aciclovir) είναι ένας αντι-ιικός παράγοντας που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία λοιμώξεων που προκαλούνται από τον ιό του απλού έρπητα τύπου 1 και 2 (HSV-1 και HSV-2) και τον ιό ανεμοβλογιάς-ζωστήρα (VZV). Μερικά από τα γνωστά εμπορικά σκευάσματα που περιέχουν ασικλοβίρη είναι τα Aciclovir, Zovirax, Zyclir και Aciclovir Mylan. Η ασικλοβίρη αναστέλλει τη δράση της DNA πολυμεράσης του ιού, εμποδίζοντας έτσι τον πολλαπλασιασμό του ιικού γονιδιώματος.

Η ασικλοβίρη ανακαλύφθηκε το 1974 από την ομάδα της Gertrude B. Elion στα ερευνητικά εργαστήρια της φαρμακευτικής εταιρείας Burroughs Wellcome (τώρα μέρος της GlaxoSmithKline) στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ανακάλυψη αυτή αποτέλεσε σημαντικό ορόσημο στην ανάπτυξη αντι-ιικών φαρμάκων. Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε πρόσφατες επιστημονικές δημοσιεύσεις και ανασκοπήσεις που εξετάζουν την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τις πιθανές παρενέργειες της ασικλοβίρης στη θεραπεία ιικών λοιμώξεων, με έμφαση στη σημασία της για την Ελλάδα.

 

Φαρμακοδυναμική, Μοριακή δομή και Φαρμακολογική κατηγοριοποίηση

Η ασικλοβίρη είναι ένα συνθετικό ανάλογο του φυσικού νουκλεοζίτη γουανοσίνη. Η μοριακή της δομή αποτελείται από μια βάση πουρίνης (γουανίνη) συνδεδεμένη με μια πεντόζη (2-δεοξυριβόζη) μέσω ενός β-Ν9-γλυκοζιτικού δεσμού. Η ασικλοβίρη είναι ένα προφάρμακο που απαιτεί ενδοκυτταρική φωσφορυλίωση για να μετατραπεί στην ενεργή της μορφή, την τριφωσφορική ασικλοβίρη (aciclovir triphosphate) (Kłysik et al., 2020).

Η τριφωσφορική ασικλοβίρη δρα ως υπόστρωμα και αναστολέας της ιικής DNA πολυμεράσης. Ενσωματώνεται στην αναπτυσσόμενη αλυσίδα του ιικού DNA, οδηγώντας σε τερματισμό της επιμήκυνσης και αναστολή του πολλαπλασιασμού του ιικού γονιδιώματος (Wei et al., 2021). Η ασικλοβίρη έχει υψηλή εκλεκτικότητα για τα ιικά ένζυμα σε σύγκριση με τις ανθρώπινες DNA πολυμεράσες, ελαχιστοποιώντας έτσι τις πιθανές παρενέργειες στα κύτταρα του ξενιστή.

Φαρμακολογικά, η ασικλοβίρη κατηγοριοποιείται ως συνθετικό νουκλεοζιτικό ανάλογο με αντι-ιική δράση. Ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των αντι-ιικών φαρμάκων που στοχεύουν τον μηχανισμό αντιγραφής του ιικού γονιδιώματος.

 

Ενδείξεις και Οδηγίες Χρήσεως για το Aciclovir (φάρμακο Zovirax, Zyclir, κ.α.)

Η ασικλοβίρη (φάρμακο Aciclovir, Zovirax, κ.α.) ενδείκνυται για τη θεραπεία των ακόλουθων ιικών λοιμώξεων:

• Λοιμώξεις από τον ιό του απλού έρπητα (HSV) τύπου 1 και 2, συμπεριλαμβανομένου του στοματικού και γεννητικού έρπητα
• Επεισόδια ανεμοβλογιάς και έρπητα ζωστήρα
• Πρόληψη υποτροπών του HSV σε ασθενείς με φυσιολογική ή εξασθενημένη ανοσολογική απόκριση

Η ασικλοβίρη (φάρμακο Aciclovir, Zovirax, κ.α.) χορηγείται από το στόμα σε μορφή δισκίων ή πόσιμου εναιωρήματος, καθώς και τοπικά ως κρέμα ή οφθαλμική αλοιφή. Η δοσολογία εξαρτάται από το είδος της λοίμωξης και την ηλικία του ασθενούς.

 

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Η ασικλοβίρη αντενδείκνυται σε ασθενείς με γνωστή υπερευαισθησία στο φάρμακο ή σε κάποιο από τα έκδοχα. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στις ακόλουθες ομάδες:

• Παιδιά: Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της ασικλοβίρης δεν έχουν τεκμηριωθεί πλήρως σε παιδιά κάτω των 2 ετών (Brandariz‐Nuñez et al., 2021).
• Έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες: Η ασικλοβίρη πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μόνο εάν τα δυνητικά οφέλη υπερτερούν των πιθανών κινδύνων για το έμβρυο. Η ασικλοβίρη απεκκρίνεται στο μητρικό γάλα, επομένως συνιστάται προσοχή κατά τη χορήγηση σε θηλάζουσες γυναίκες.
• Ηλικιωμένοι: Οι ηλικιωμένοι ασθενείς ενδέχεται να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο νεφρικής δυσλειτουργίας, απαιτώντας προσαρμογή της δόσης.

 

Παρενέργειες

Οι συχνότερες παρενέργειες της ασικλοβίρης (φάρμακο Aciclovir, Zovirax, κ.α.) περιλαμβάνουν:

• Ναυτία, έμετος, διάρροια
• Κεφαλαλγία, ζάλη, κόπωση
• Δερματικό εξάνθημα, κνησμός
• Νευρολογικές διαταραχές (σπάνια), όπως σύγχυση, διέγερση, σπασμοί (Wei et al., 2021)

 

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα

Η ασικλοβίρη μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα, όπως:

• Προβενεσίδη: Αυξάνει τα επίπεδα της ασικλοβίρης στο αίμα
• Νεφροτοξικά φάρμακα (π.χ., αμινογλυκοσίδες, σισπλατίνη): Αυξημένος κίνδυνος νεφρικής βλάβης

 

Αλληλεπιδράσεις με τρόφιμα και ποτά

Δεν έχουν αναφερθεί σημαντικές αλληλεπιδράσεις της ασικλοβίρης με τρόφιμα ή ποτά.

 

Δοσολογικό σχήμα και τρόπος λήψης

Η δοσολογία της ασικλοβίρης εξαρτάται από την ένδειξη και την ηλικία του ασθενούς. Ενδεικτικά:

• Στοματικός έρπης: 200 mg 5 φορές ημερησίως για 5 ημέρες
• Γεννητικός έρπης: 400 mg 3 φορές ημερησίως για 5-10 ημέρες
• Καταστολή υποτροπών HSV: 400 mg 2 φορές ημερησίως

Τα δισκία ή το εναιώρημα ασικλοβίρης πρέπει να λαμβάνονται με άφθονο νερό.

 

Οδηγίες σε περίπτωση παράληψης δόσης

Εάν παραλειφθεί μια δόση, πρέπει να ληφθεί το συντομότερο δυνατό. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, η παραληφθείσα δόση πρέπει να παραλειφθεί και το συνηθισμένο δοσολογικό σχήμα να συνεχιστεί.

 

Υπερβολική Δόση

Σε περίπτωση υπερβολικής δόσης ασικλοβίρης, ο ασθενής πρέπει να παρακολουθείται για σημεία τοξικότητας, όπως νεφρική δυσλειτουργία ή νευρολογικές διαταραχές. Η αντιμετώπιση είναι υποστηρικτική με διατήρηση της ενυδάτωσης και παρακολούθηση της νεφρικής λειτουργίας.

 

Φύλαξη Φαρμάκου

Η ασικλοβίρη πρέπει να φυλάσσεται σε θερμοκρασία δωματίου (15-25°C), προστατευμένη από το φως και την υγρασία. Το πόσιμο εναιώρημα πρέπει να φυλάσσεται στο ψυγείο (2-8°C) και να απορρίπτεται μετά από 28 ημέρες.

 

Ανάλυση Δραστικής Ουσίας της ασικλοβίρης (φάρμακο Aciclovir, Zovirax, Zyclir κ.α.)

Η ασικλοβίρη, η δραστική ουσία του φαρμάκου Aciclovir και άλλων σκευασμάτων, είναι ένα συνθετικό ανάλογο νουκλεοζίτη της γουανίνης. Η χημική της ονομασία είναι 9-[(2-υδροξυαιθοξυ)μεθυλο]γουανίνη, και ο μοριακός της τύπος είναι C8H11N5O3. Η ασικλοβίρη έχει μοριακό βάρος 225,21 g/mol και εμφανίζεται ως λευκή ή σχεδόν λευκή κρυσταλλική σκόνη, ελάχιστα διαλυτή στο νερό (Kłysik et al., 2020).

 

Φαρμακοκινητική

Μετά την από του στόματος χορήγηση, η ασικλοβίρη απορροφάται από τον γαστρεντερικό σωλήνα και μεταφέρεται στα κύτταρα-στόχους. Η βιοδιαθεσιμότητα της ασικλοβίρης κυμαίνεται από 15% έως 30%. Η μέγιστη συγκέντρωση στο πλάσμα επιτυγχάνεται 1-2 ώρες μετά τη λήψη. Η ασικλοβίρη διανέμεται ευρέως στους σωματικούς ιστούς και τα υγρά, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Η πρωτεϊνική σύνδεση είναι χαμηλή (9-33%). Η ασικλοβίρη απεκκρίνεται κυρίως αμετάβλητη στα ούρα μέσω σπειραματικής διήθησης και ενεργού σωληναριακής έκκρισης (Wei et al., 2021).

 

Αποτελεσματικότητα – Κλινικές Μελέτες για το Aciclovir

Η αποτελεσματικότητα της ασικλοβίρης (φάρμακο Aciclovir, Zovirax, Zyclir κ.α.) έχει τεκμηριωθεί σε πολυάριθμες προκλινικές, κλινικές και μελέτες μετά την κυκλοφορία. Σε κλινικές δοκιμές, η ασικλοβίρη επέδειξε σημαντική μείωση της διάρκειας και της βαρύτητας των επεισοδίων στοματικού και γεννητικού έρπητα, καθώς και της ανεμοβλογιάς και του έρπητα ζωστήρα, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Επιπλέον, η προφυλακτική χρήση της ασικλοβίρης μείωσε σημαντικά τη συχνότητα των υποτροπών του απλού έρπητα σε ασθενείς με συχνά επεισόδια (Brandariz‐Nuñez et al., 2021).

 

Αξιολόγηση σε σχέση με εναλλακτικές θεραπείες

Ευρήματα από συνθετικές μελέτες και μετα-αναλύσεις έχουν επιβεβαιώσει την υπεροχή της ασικλοβίρης έναντι του εικονικού φαρμάκου και άλλων παλαιότερων αντι-ιικών φαρμάκων, όπως η βιδαραβίνη, στη θεραπεία των λοιμώξεων από HSV και VZV. Ωστόσο, νεότερα αντι-ιικά φάρμακα, όπως η βαλασικλοβίρη και η φαμσικλοβίρη, έχουν αναδειχθεί ως εξίσου αποτελεσματικές εναλλακτικές με βελτιωμένη βιοδιαθεσιμότητα και δοσολογικά σχήματα. Μελλοντικοί ερευνητικοί στόχοι περιλαμβάνουν την ανάπτυξη νέων αντι-ιικών παραγόντων με ευρύτερο φάσμα δράσης και λιγότερες παρενέργειες, καθώς και τη βελτιστοποίηση των θεραπευτικών στρατηγικών για την αντιμετώπιση ανθεκτικών στελεχών HSV και VZV.

 

Επιγραμματικά

Η ασικλοβίρη (φάρμακο Aciclovir, Zovirax, Zyclir κ.α.) είναι ένα αντι-ιικό φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία λοιμώξεων από τον ιό του απλού έρπητα (HSV) και τον ιό ανεμοβλογιάς-ζωστήρα (VZV). Η ασικλοβίρη δρα αναστέλλοντας την ιική DNA πολυμεράση, εμποδίζοντας έτσι τον πολλαπλασιασμό του ιού. Ενδείκνυται για τη θεραπεία του στοματικού και γεννητικού έρπητα, της ανεμοβλογιάς και του έρπητα ζωστήρα, καθώς και για την πρόληψη υποτροπών του HSV σε ασθενείς με συχνά επεισόδια.

Η ασικλοβίρη είναι γενικά καλά ανεκτή, αλλά μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες όπως ναυτία, έμετο, διάρροια, κεφαλαλγία και δερματικό εξάνθημα. Σπάνιες αλλά σοβαρές παρενέργειες περιλαμβάνουν νεφρική δυσλειτουργία και νευρολογικές διαταραχές. Η ασικλοβίρη αντενδείκνυται σε ασθενείς με γνωστή υπερευαισθησία στο φάρμακο και πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή σε ειδικούς πληθυσμούς, όπως έγκυες γυναίκες, ηλικιωμένους και ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια.

Κλινικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα της ασικλοβίρης στη μείωση της διάρκειας και της βαρύτητας των επεισοδίων έρπητα και ανεμοβλογιάς-ζωστήρα. Αν και η ασικλοβίρη παραμένει ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα αντι-ιικά φάρμακα, νεότερες εναλλακτικές όπως η βαλασικλοβίρη και η φαμσικλοβίρη προσφέρουν βελτιωμένη βιοδιαθεσιμότητα και δοσολογικά σχήματα.

Συνοπτικά, η ασικλοβίρη αποτελεί μια αποτελεσματική και ασφαλή θεραπευτική επιλογή για τη διαχείριση των λοιμώξεων από HSV και VZV, αλλά η χρήση της πρέπει πάντα να γίνεται υπό ιατρική καθοδήγηση και με προσοχή στις πιθανές παρενέργειες και αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα.

gnosiatriki.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η λήψη φαρμάκων χωρίς ιατρική επίβλεψη μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία σας. Ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες που αναγράφονται στις συσκευασίες των φαρμακευτικών σκευασμάτων, καθώς ενδέχεται να υπάρχουν αλλαγές στις προδιαγραφές των προϊόντων που προμηθεύεστε. Τα εμπορικά ονόματα που χρησιμοποιούνται σε αυτό το κείμενο είναι απλώς παραδείγματα δημοφιλών φαρμάκων με τις ουσίες που περιγράφονται, αλλά η ακριβής σύσταση μπορεί να διαφέρει από προϊόν σε προϊόν. Εδώ, η έμφαση δίνεται στις δραστικές ουσίες και όχι στα εμπορικά ονόματα. Τα ονόματα των φαρμάκων παρατίθενται μόνο για την ευκολία των αναγνωστών, αλλά πρέπει να διαβάζετε τις οδηγίες του κάθε σκευάσματος που θα χρησιμοποιήσετε καθώς μπορεί να διαφέρει. Η συνεχής επικοινωνία με τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας είναι απαραίτητη. Μην καταφεύγετε ποτέ στην αυτοχορήγηση φαρμάκων, γιατί εκθέτετε την υγεία σας σε σημαντικούς κινδύνους.

 

Βιβλιογραφία

1. Brandariz‐Nuñez, D., Correa‐Paz, C., García‐Pais, M. J., Rosón‐Calvo, B., Vizcaya‐Moreno, M. F., Álvarez‐Payero, M., & Martín‐Herranz, I. (2021). Neurotoxicity associated with acyclovir and valacyclovir: A systematic review of cases. Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutics, 46(4), 865-872. wiley.com
2. Kłysik, K., Pietraszek, A., Karewicz, A., & Nowakowska, M. (2020). Acyclovir in the treatment of herpes viruses–a review. Current medicinal chemistry, 27(24), 4118-4137. ingentaconnect.com
3. Wei, Y. P., Yao, L. Y., Wu, Y. Y., Liu, X., Peng, L. H., Tian, Y. L., … & Yu, L. L. (2021). Critical review of synthesis, toxicology and detection of acyclovir. Molecules, 26(21), 6566. .mdpi.com